Cosmetica allergie
Cosmetica allergie, wat is het het precies?
Een cosmetica-allergie is een overgevoelige reactie van de huid op bepaalde stoffen in cosmetische producten. Wanneer je huid in aanraking komt met een ingrediënt dat je immuunsysteem als schadelijk beschouwt, kan dit een allergische reactie veroorzaken. Deze reactie ontstaat doordat het immuunsysteem de stof herkent als een ‘indringer’ en hierop reageert. Cosmetica-allergieën kunnen variëren van mild, zoals jeuk en roodheid, tot ernstigere reacties met zwelling en uitslag. Vaak voorkomende allergenen in cosmetica zijn geurstoffen, conserveermiddelen en kleurstoffen. Denk bijvoorbeeld aan parfum, die zelfs in kleine hoeveelheden een reactie kan veroorzaken. Conserveermiddelen, zoals parabenen, en sommige kleurstoffen, zoals CI-nummers (kleurindexcodes), staan ook bekend om hun allergene eigenschappen. Symptomen van een cosmetica-allergie kunnen zich direct of pas na enkele uren of dagen na blootstelling aan een product ontwikkelen. Typische symptomen zijn roodheid, zwelling, jeuk, schilfering en zelfs blaren. Een dermatoloog kan via een allergietest helpen achterhalen welke stoffen de reactie veroorzaken, zodat je deze voortaan kunt vermijden.
Wat vindt u hier over een cosmetica allergie?
Op deze pagina vindt u onder andere;
- Symptomen die horen bij een cosmetica allergie
- Hoe ontstaat een cosmetica allergie?
- Hoe verloopt de testprocedure?
- Welke behandelingsmogelijkheden zijn er?
- Tips bij het uitzoeken van cosmetica
- Hoe kunt u een afspraak maken?
- Veelgestelde vragen
Symptomen van een cosmetica allergie
Een cosmetische-allergie veroorzaakte allergische reacties op de huid op plekken waar dit in contact is geweest met bepaalde allergenen in cosmetische producten. Denk bijvoorbeeld aan een allergische reactie in het gezicht door geurstoffen in een crème, of op de handen door conserveermiddelen in een lotion. De symptomen verschijnen meestal enkele uren tot dagen na het contact met het allergene ingrediënt, wat typisch is voor een contactallergie waarbij er sprake is van een vertraagde reactie.
Veelvoorkomende klachten zijn:
- Roodheid
- Schilferen
- Contacteczeem
- Bultjes
- Blaasjes
- Blaren
- Zwelling
- Korstjes
- Verkleuringen
Deze symptomen ontstaan niet direct na contact met het allergeen, maar verschijnen enkele uren tot dagen na de bekend. Bij een contactallergie, zoals een cosmetica-allergie, is er dus altijd sprake van een vertraagde reactie.
Roodheid
Roodheid is een veelvoorkomend symptoom bij een cosmetica allergie en ontstaat wanneer de huid geïrriteerd raakt door contact met een allergeen. Deze roodheid, ook wel erytheem genoemd, is vaak een vroege reactie van de huid op de allergie en manifesteert zich als een ontstoken, soms warme, en duidelijk zichtbare roodheid op het aangedane gebied. De huid kan gespannen aanvoelen en gepaard gaan met jeuk, branderigheid, en soms zwelling. De roodheid kan variëren van licht roze tot fel rood, afhankelijk van de ernst van de reactie. Het symptoom verschijnt meestal binnen enkele uren tot dagen na blootstelling aan de allergene stof.
Schilfering
Schilfering is een symptoom van een cosmetica allergie waarbij de huid gaat vervellen. Schilfering kan optreden nadat de acute fase van de allergische reactie, zoals roodheid en zwelling, is afgenomen. De aangetaste huid kan droog, ruw en gebarsten aanvoelen, en er kunnen zichtbare witte of huidskleurige schilfers ontstaan. Dit proces is een teken dat de huid zichzelf aan het herstellen is van de allergische reactie, waarbij beschadigde huidcellen worden vervangen. Schilfering kan soms gepaard gaan met jeuk en kan enkele dagen tot weken aanhouden, afhankelijk van de ernst van de reactie en de mate van huidirritatie. Belangrijk is om ondanks de jeuk niet te krabben, aangezien de huid dan kan beschadigen.
Contacteczeem
Contacteczeem, ook bekend als contactdermatitis, is een ontstekingsreactie van de huid die optreedt wanneer deze in direct contact komt met een irriterende stof of een allergeen. Er zijn twee hoofdtypen: allergisch contacteczeem en irritatief contacteczeem. Allergisch contacteczeem treedt op wanneer het immuunsysteem reageert op een specifieke stof, zoals nikkel, parfum of bepaalde planten. De huid reageert met symptomen zoals roodheid, zwelling, jeuk, en de vorming van blaasjes die kunnen overgaan in vochtige plekken of korstjes.
Irritatief contacteczeem ontstaat door regelmatige blootstelling aan irriterende stoffen zoals chemicaliën, schoonmaakmiddelen, of veelvuldig handen wassen. Dit type eczeem beschadigt de huidbarrière, wat leidt tot droogheid, roodheid, schilfering, en soms barstjes of kloven. Dit is dus geen contactallergie.
Bultjes
Bultjes, ook wel papels genoemd, zijn een veelvoorkomend symptoom bij een cosmetica allergie. De bultjes zijn kleine, verhoogde, vaak jeukende plekjes die variëren in grootte en kleur. Ze kunnen huidkleurig, rood of lichtroze zijn, en ze voelen meestal ruw of bobbelig aan. Soms gaan de bultjes samen met andere symptomen zoals roodheid, zwelling of blaasjes. Deze bultjes kunnen enkele uren tot dagen na blootstelling aan het allergeen verschijnen en kunnen ongemak en jeuk veroorzaken. In sommige gevallen kunnen ze zich ontwikkelen tot blaasjes die gevuld zijn met vocht, vooral als de allergische reactie ernstiger is.
Blaasjes en blaren
Blaasjes, ook wel vesikels genoemd, zijn kleine, met vocht gevulde blaasjes die vaak optreden als symptoom van een cosmetica allergie. Ze vormen zich meestal op de huid nadat deze in contact is gekomen met een allergeen en een sterkere ontstekingsreactie heeft veroorzaakt. Deze blaasjes zijn klein en doorschijnend en kunnen variëren van een paar millimeter tot iets groter. Ze bevinden zich vaak op een achtergrond van roodheid en zwelling en kunnen gepaard gaan met jeuk, branderigheid en een onaangenaam trekkend gevoel van de huid. In sommige gevallen kunnen de blaasjes samenkomen tot grotere blaren. Als de blaasjes openbarsten of worden gekrabd, kan er vocht uit lekken, waardoor de huid nat aanvoelt en er een risico op infectie ontstaat. Na verloop van tijd drogen de blaasjes op en vormen ze korstjes. Dit symptoom kan enkele dagen tot weken duren, afhankelijk van de ernst van de allergische reactie en hoe de huid wordt verzorgd.
Zwelling
Zwelling, ook wel oedeem genoemd, is een veelvoorkomend symptoom bij een cosmetica allergie en treedt op wanneer het lichaam reageert op een allergene stof door vocht in de huidweefsels vast te houden. Dit leidt tot een zichtbare en voelbare verdikking van het aangedane gebied. De zwelling kan variëren in ernst: van mild, waarbij het gebied slechts licht opgezwollen is, tot ernstig, waarbij de huid strak gespannen aanvoelt en de zwelling duidelijk opvalt. Zwelling gaat vaak gepaard met andere symptomen zoals roodheid, jeuk, en soms warmte, omdat het lichaam probeert de allergene stof te bestrijden.
Korstjes
Korstjes ontstaan vaak als een later symptoom van een cosmetica allergie, nadat eerdere huidreacties, zoals blaasjes of wondjes, beginnen te genezen. Wanneer de blaasjes barsten of de huid beschadigd raakt door krabben of wrijven, droogt het lekkende vocht of bloed op en vormt zich een korst. Deze korstjes zijn een natuurlijke beschermlaag die de genezing van de huid bevordert door het onderliggende weefsel af te schermen tegen infecties en verdere irritatie. Korstjes zijn meestal ruw, donkergeel of bruin van kleur en kunnen variëren in grootte, afhankelijk van de ernst van de huidbeschadiging. Ze gaan vaak gepaard met een trekkerig gevoel en kunnen soms nog licht jeuken. Na verloop van tijd vallen de korstjes er vanzelf af, waarbij ze meestal gladde, herstelde huid achterlaten. Het genezingsproces kan enkele dagen tot weken duren, afhankelijk van de ernst van de allergische reactie en de verzorging van de huid.
Verkleuringen
Verkleuringen van de huid, ook wel hyperpigmentatie of hypopigmentatie genoemd, kunnen optreden als een later symptoom van een cosmetica allergie, vooral nadat de acute fase van de reactie is afgenomen. Deze verkleuringen ontstaan door de ontstekingsreactie die het pigment van de huid aantast. Hyperpigmentatie, waarbij de huid donkerder wordt dan normaal, komt vaker voor na een allergische reactie, vooral bij mensen met een donkere huid. Het aangetaste gebied kan bruin, grijs of donkerder roze zijn. Hypopigmentatie, waarbij de huid juist lichter wordt, kan ook optreden, maar dit is minder gebruikelijk. Deze vlekken kunnen variëren in grootte en vorm, afhankelijk van de ernst van de reactie en de duur van de blootstelling aan het allergeen. Verkleuringen kunnen dagen, weken of zelfs maanden aanhouden, afhankelijk van hoe snel de huid herstelt. In sommige gevallen kunnen deze kleurveranderingen blijvend zijn, vooral bij ernstige reacties of als de huid herhaaldelijk is blootgesteld aan het allergeen.
Hoe ontstaat een cosmetica allergie?
Een cosmetica-allergie ontstaat wanneer het immuunsysteem een bepaalde stof in een cosmetisch product als schadelijk beschouwt, ook al is deze dat eigenlijk niet. Het lichaam ziet deze stof, die een ‘allergeen’ wordt genoemd, als een bedreiging en reageert hierop door een allergische reactie te veroorzaken. Dit proces verloopt meestal in twee fasen:
- Sensibilisatie (de gevoeligwordingsfase)
In de eerste fase komt de huid in contact met het allergeen. Dit kan bijvoorbeeld een geurstof, conserveermiddel of kleurstof in een product zijn. Bij de eerste blootstelling reageert de huid meestal nog niet met zichtbare symptomen. Echter, het immuunsysteem slaat het allergeen op en ‘onthoudt’ het, wat betekent dat het lichaam er gevoelig voor wordt. Dit proces kan weken tot jaren duren en kan bij sommige mensen zelfs nooit leiden tot een allergische reactie, afhankelijk van hun genetische aanleg en hoe vaak ze worden blootgesteld. - Uitlokkingsfase (de daadwerkelijke allergische reactie)
Na de sensibilisatie herkent het immuunsysteem het allergeen bij een volgende blootstelling als een ‘indringer’. Dit leidt tot de productie van ontstekingsstoffen, zoals histamine, die symptomen zoals roodheid, jeuk, zwelling en uitslag veroorzaken.
Bepaalde factoren kunnen de kans op het ontwikkelen van een cosmetica-allergie vergroten:
- Herhaalde blootstelling aan allergenen
Het veelvuldig gebruik van cosmetica met dezelfde ingrediënten kan de gevoeligheid voor bepaalde stoffen verhogen. Bijvoorbeeld, dagelijks gebruik van geparfumeerde huidverzorgingsproducten kan het risico op een allergie vergroten. - Huidconditie
Mensen met een gevoelige huid of een beschadigde huidbarrière, zoals bij eczeem of een droge huid, lopen meer risico. De huidbarrière werkt als een natuurlijke bescherming tegen allergenen, maar als deze verzwakt is, kunnen stoffen gemakkelijker de huid binnendringen en een allergische reactie veroorzaken. - Genetische aanleg
Sommige mensen zijn van nature gevoeliger voor allergieën door hun genetische achtergrond. Als allergieën in de familie voorkomen, is de kans groter dat iemand een cosmetica-allergie ontwikkelt. - Soort en concentratie van allergenen
Niet alle stoffen zijn even allergisch. Bepaalde conserveermiddelen, zoals methylisothiazolinone, of bepaalde geurstoffen, zoals limoneen, staan erom bekend dat ze vaker allergische reacties veroorzaken.
Cosmetica-allergieën kunnen dus ontstaan door een complex samenspel van factoren, waarbij vooral herhaalde blootstelling en gevoeligheid van de huid een grote rol spelen.
Met welke test kunt u bepalen of u een cosmetica allergie heeft?
Om te bepalen of je een cosmetica-allergie hebt, zijn er verschillende testen mogelijk, waarvan de plakproef (of patchtest) en de Repeat Open Application Test (ROAT) het meest worden gebruikt.
De plaktest wordt door dermatologen uitgevoerd. Bij deze test worden kleine hoeveelheden van de verdachten stoffen (allergenen) op de rug aangebracht met speciale pleisters. Deze pleisters blijven 48 uur zitten, waarna de huidreactie wordt beoordeeld. Na een paar dagen volgt een tweede beoordeling om te zien of er vertraagde reacties zijn. Dit is een effectieve methode om te ontdekken of je allergisch reageert op veelvoorkomende ingrediënten in cosmetica, zoals conserveermiddelen en geurstoffen.
De ROAT-test is een meer praktische test die je zelf thuis kunt uitvoeren. Bij de ROAT wordt het verdacht cosmetisch product, zoals een crème of lotion, gedurende meerdere dagen op een klein huidgebied aangebracht, meestal aan de binnenkant van de elleboog of op de onderarm. Het doel is om de huid gedurende enkele dagen bloot te stellen aan het product om te zien of er een allergische reactie optreedt. Als je na verloop van tijd roodheid, jeuk of uitslag ontwikkelt op de testplek, kan dit wijzen op een allergie voor het product.
De plaktest wordt vooral gebruikt om specifieke allergieën voor afzonderlijke ingrediënten op te sporen, terwijl de ROAT meer gericht is op het hele product.
Hoe ziet het testproces voor een cosmetica allergie er precies uit?
Intake
Tijdens de eerste afspraak heeft u een intakegesprek met de arts of assistente. Na dit gesprek worden er meerdere pleisters op uw rug geplakt. Deze pleisters bevatten verschillende stoffen die mogelijk allergische reacties kunnen veroorzaken. Het is belangrijk dat de pleisters goed blijven zitten. Het is daarom cruciaal om gedurende deze periode niet te sporten, te douchen of andere activiteiten te doen die de pleisters kunnen doen loslaten.
Test
Bij de tweede afspraak worden de pleisters van uw rug verwijderd. Om de plekken waar de stoffen hebben gezeten goed terug te kunnen vinden, worden deze locaties gemarkeerd met een huidstift. Omdat deze markeringen mogelijk kunnen afgeven op uw kleding, raden we aan om tijdens deze afspraak lichte kleding te dragen. Ook na deze afspraak is het belangrijk om niet te douchen of te sporten, zodat de markeringen goed zichtbaar blijven voor de volgende afspraak.
Uitslag
Tijdens het derde bezoek bekijkt de dermatoloog de huidreacties op de gemarkeerde plekken. De reacties worden zorgvuldig afgelezen en direct met u besproken. U krijgt tijdens dit gesprek te horen of er sprake is van een allergie en voor welke stoffen u mogelijk allergisch bent. U ontvangt een allergie-paspoort en brochures over de vastgestelde allergenen.
Behandelingsmogelijkheden tegen een cosmetica allergie
- De behandeling van een cosmetica-allergie richt zich vooral op het vermijden van de allergenen en het verlichten van de symptomen wanneer er toch een reactie optreedt. Het vermijden van het cosmetische product dat de allergische reactie veroorzaakt, is de eerste en belangrijkste stap. Zodra je weet welke stof de allergie veroorzaakt, kun je producten kiezen die deze stof niet bevatten.
- Als er toch een allergische reactie optreedt, kan de huid behandeld worden met een corticosteroïdencrème om de ontsteking te verminderen. Deze crèmes helpen roodheid, zwelling en jeuk te verlichten en kunnen tijdelijk gebruikt worden om de symptomen te verzachten. Voor lichtere reacties of gevoelige huidplekken kunnen verzachtende crèmes zonder corticosteroïden, zoals kalmerende of hydraterende lotions, helpen om de huid te herstellen en verdere irritatie te voorkomen.
- Antihistaminica kunnen ook worden voorgeschreven als er veel jeuk optreedt, omdat ze de allergische reactie van het lichaam helpen onderdrukken. Dit kan vooral nuttig zijn bij ernstigere reacties waarbij de jeuk anders moeilijk te beheersen is.
Tips bij het uitzoeken van cosmetica
Bij het kiezen van cosmetica is het belangrijk om kritisch te kijken naar de ingrediëntenlijst, de volgorde van de ingrediënten, en marketingclaims die soms misleidend kunnen zijn. Hier zijn enkele tips om de juiste producten te kiezen en mogelijke allergenen of irritaties te vermijden:
- Bestudeer de ingrediëntenlijst
De ingrediënten in cosmetica worden op de verpakking vermeld in volgorde van concentratie, waarbij de stoffen die in de hoogste concentratie aanwezig zijn, eerst worden vermeld. Dit betekent dat als een bepaald ingrediënt zoals parfum of een veelvoorkomend allergeen bovenaan de lijst staat, het in grotere hoeveelheden aanwezig is en mogelijk meer risico op een allergische reactie geeft. Ingrediënten onder de 1% mogen in willekeurige volgorde worden geplaatst, dus houd rekening met mogelijke irritanten die lager op de lijst staan. - Wees alert op parfum en conserveermiddelen
Geurstoffen en conserveermiddelen zijn veelvoorkomende allergenen in cosmetica. Geurstoffen worden vaak genoemd als ‘fragrance’ of ‘parfum’, terwijl conserveermiddelen zoals methylisothiazolinone, parabenen, en fenoxyethanol bekend staan om hun allergene eigenschappen. Kies, indien mogelijk, producten zonder geurstoffen, vooral als je een gevoelige huid hebt. - Herken veelvoorkomende allergenen
Bepaalde ingrediënten, zoals bepaalde kleurstoffen met CI-nummers of stoffen zoals limoneen en linalool, kunnen allergische reacties uitlokken. Maak een lijst van ingrediënten waar je mogelijk gevoelig voor bent, en vergelijk die met de ingrediëntenlijst van producten om ongewenste reacties te voorkomen. - Pas op voor valse claims
Veel cosmetische producten worden gepromoot met claims als ‘hypoallergeen’, ‘dermatologisch getest’, of ‘natuurlijk’, maar deze termen zijn vaak niet gereguleerd en kunnen misleidend zijn. ‘Hypoallergeen’ betekent bijvoorbeeld niet dat het product gegarandeerd geen allergische reactie veroorzaakt; het geeft alleen aan dat het minder waarschijnlijk is. ‘Natuurlijk’ of ‘biologisch’ zegt ook niets over de veiligheid of effectiviteit van het product, aangezien natuurlijke ingrediënten ook allergische reacties kunnen veroorzaken. Dermatologisch getest zegt alleen dat het product is getest, maar zegt niks over de grootte van de testgroep, de omstandigheden, enz. Lees meer over deze claims op de website van de Consumentenbond. - Kies voor korte ingrediëntenlijsten
Producten met een kortere ingrediëntenlijst hebben vaak minder toevoegingen, wat het risico op een allergische reactie kan verminderen. Hoe eenvoudiger de samenstelling, hoe kleiner de kans dat een product ingrediënten bevat die mogelijk irriterend kunnen zijn. - Gebruik proefmonsters en doe een huidtest
Bij nieuwe producten kan het verstandig zijn om een proefmonster te vragen en het product eerst op een klein deel van de huid te testen, zoals aan de binnenkant van je elleboog. Hiermee kun je zien of er een reactie optreedt voordat je het product op grotere delen van je huid aanbrengt.
Door goed te letten op de ingrediënten en de marketingclaims niet zomaar te geloven, kun je beter geïnformeerde keuzes maken en de kans op een cosmetica-allergie of irritatie verkleinen.
Artikel geschreven door: Jamy van den Brink (Huidtherapeut)
Gecontroleerd door: Folkert Blok (Dermatoloog)
Datum publicatie: 1 november 2024
Datum laatste wijziging: 4 november 2024
