Allergie voor schaaldieren

Een allergie voor schaaldieren, wat is het het precies?
Een allergie voor schaaldieren is een immuunreactie waarbij het lichaam reageert op eiwitten die van nature aanwezig zijn in schaaldieren, zoals garnalen, kreeft, krab en langoustines. Bij mensen met deze allergie herkent het immuunsysteem de eiwitten in schaaldieren als schadelijk en probeert het zich te verdedigen door antilichamen (IgE) aan te maken. Bij een volgende blootstelling aan deze eiwitten komt er histamine en andere chemische stoffen vrij, wat leidt tot allergische symptomen.

Wat vindt u hier over een allergie voor schaaldieren?

Op deze pagina vindt u onder andere;

• Symptomen die horen bij een allergie voor schaaldieren
• Hoe ontstaat een allergie voor schaaldieren?
• Kruisreacties
• Hoe verloopt de testprocedure?
• Welke behandelingsmogelijkheden zijn er?

• Meest voorkomende producten met schaaldieren

• Hoe kunt u een afspraak maken?

Symptomen die horen bij een allergie voor schaaldieren

Symptomen van een allergie voor schaaldieren kunnen variëren van mild tot ernstig en treden meestal op binnen enkele minuten tot enkele uren na het eten van schaaldieren. Veelvoorkomende symptomen zijn:

• Huidreacties, zoals jeuk, roodheid of uitslag.

• Zwelling, vooral rond de lippen, ogen, keel of andere delen van het gezicht.

• Ademhalingsmoeilijkheden, zoals piepende ademhaling, kortademigheid of een benauwd gevoel in de borst.

• Maag-darmklachten, zoals misselijkheid, braken of diarree.

• Duizeligheid of flauwvallen, door lage bloeddruk of andere reacties van het lichaam.

• Pijn op de borst of een versnelde hartslag, wat kan wijzen op een ernstige reactie.

In ernstige gevallen kan een allergische reactie leiden tot anafylaxie, een levensbedreigende toestand die onmiddellijke medische behandeling vereist. Bij anafylaxie zwellen de luchtwegen snel op, wat kan leiden tot ademhalingsproblemen of verstikking. Daarnaast kan er een scherpe daling van de bloeddruk optreden, wat leidt tot flauwvallen of shock. Er kunnen ook symptomen zijn zoals een snelle hartslag, verwardheid of verlies van bewustzijn. Anafylaxie vereist onmiddellijke toediening van adrenaline en medische hulp.

Hoe ontstaat een allergie voor schaaldieren?

Een allergie voor schaaldieren ontstaat wanneer het immuunsysteem van het lichaam eiwitten in schaaldieren, zoals garnalen, kreeft, krab en langoustines, ten onrechte als schadelijk beschouwt. Dit proces begint wanneer het lichaam deze eiwitten herkent als een bedreiging, ondanks dat ze geen werkelijke gevaar vormen.

Bij de eerste blootstelling aan schaaldieren produceert het immuunsysteem specifieke antilichamen, zogenaamde immunoglobuline E (IgE), tegen de eiwitten in schaaldieren. Deze IgE-antilichamen blijven in het lichaam en dienen als een soort geheugen voor toekomstige blootstellingen. Bij een tweede blootstelling aan schaaldieren herkent het immuunsysteem de eiwitten weer en activeert het een reeks reacties om het lichaam “te beschermen.”

Dit resulteert in de afgifte van chemische stoffen zoals histamine uit bepaalde cellen in het lichaam, wat leidt tot de allergische symptomen zoals jeuk, zwelling, ademhalingsmoeilijkheden of in ernstige gevallen anafylaxie.

De precieze oorzaak van een schaaldierallergie is niet altijd duidelijk, maar genetische factoren spelen vaak een rol. Mensen met een familiegeschiedenis van allergieën, zoals astma, eczeem of hooikoorts, hebben een grotere kans om een allergie voor schaaldieren te ontwikkelen. Ook omgevingsfactoren, zoals blootstelling aan bepaalde allergenen op jonge leeftijd, kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van deze allergie.

Kruisreacties

Mensen met een schaaldierallergie moeten zich bewust zijn van de mogelijkheid van kruisallergieën met andere stoffen. Er is een verhoogd risico is op kruisallergieën met huisstofmijt en andere schaaldieren zoals krab en kreeft. Bij ongeveer 37% van de mensen met een schaaldierallergie kan er een reactie optreden op huisstofmijt (en andersom), en bij maar liefst 76% bestaat er een kruisreactie met andere schaaldieren. Dit betekent dat mensen die allergisch zijn voor bijvoorbeeld garnalen, mogelijk ook gevoelig kunnen zijn voor krab, kreeft en andere schaaldieren. Ook kunnen allergieën voor huisstofmijt zich manifesteren bij mensen met een schaaldierallergie. Het is belangrijk om rekening te houden met deze mogelijke kruisreacties, aangezien ze vergelijkbare allergische symptomen kunnen veroorzaken. Het raadplegen van een arts en het laten testen op andere allergieën is dan ook verstandig voor een beter inzicht en om mogelijke risico’s te vermijden.

Hoe verloopt de testprocedure?

Bij Allergie Centra Nederland doen we enkel de skinpricktest om allergieën vast te stellen, waaronder een allergie voor schaaldieren. Deze test is snel, veilig en relatief eenvoudig.

Bij de skinpricktest wordt een klein beetje van het allergeen (in dit geval bijvoorbeeld schaaldiereiwitten) op de huid van de onderarm aangebracht. Vervolgens wordt met een fijn naaldje de huid licht geprikt, zodat het allergeen in de huid kan doordringen. Het doel is om te kijken of het immuunsysteem van het lichaam reageert op de stof. Als er een allergische reactie optreedt, zoals een rode plek of jeuk, wijst dit erop dat de persoon allergisch is voor het getest allergeen.

De huidreactie wordt na een paar minuten beoordeeld. Een positieve reactie betekent dat er een allergie aanwezig kan zijn, terwijl een negatieve reactie aangeeft dat er waarschijnlijk geen allergie voor het getest allergeen is.

In sommige gevallen kan ook een provocatietest worden uitgevoerd, maar deze test wordt doorgaans alleen uitgevoerd in ziekenhuizen of medische centra die beschikken over een crash unit, omdat het een risicovollere test is. Bij een provocatietest wordt het allergeen (bijvoorbeeld schaaldier) in gecontroleerde hoeveelheden toegediend, meestal via orale inname, om te zien of er een allergische reactie optreedt. Gezien de mogelijke ernstige reacties, zoals anafylaxie, wordt deze test alleen uitgevoerd onder toezicht van medische professionals in een omgeving waar snel ingegrepen kan worden.

Daarom voert Allergie Centra Nederland enkel de skinpricktest uit, die veiliger is en minder kans op ernstige bijwerkingen heeft.

Welke behandelingsmogelijkheden zijn er?

• Vermijden van allergenen: Het vermijden van het allergeen vormt de basis van de behandeling. Dit betekent dat schaaldieren volledig uit het dieet worden verwijderd. Het lezen van etiketten is essentieel om verborgen allergenen te herkennen, en bij bewerkte producten is extra alertheid geboden vanwege het risico op kruisbesmetting.
• Medicatie: Medicatie speelt een belangrijke rol bij het beheersen van allergische reacties. Voor patiënten met risico op anafylaxie is een adrenaline-auto-injector, zoals een EpiPen, onmisbaar. Deze moet altijd beschikbaar zijn, en patiënten krijgen instructies over het juiste gebruik ervan in noodgevallen. Voor mildere klachten, zoals jeuk, huiduitslag of lichte zwellingen, kunnen antihistaminica worden voorgeschreven. Deze medicijnen helpen om de symptomen te verminderen door het blokkeren van histamine.
• Voedingstherapie: Begeleiding door een gespecialiseerde diëtist is belangrijk voor patiënten met uitgebreide voedingsrestricties. Een diëtist helpt bij het opstellen van een veilig, volwaardig dieet dat past bij de behoeften van de patiënt en voorkomt tekorten aan voedingsstoffen.

Deze behandelmethoden worden afgestemd op de individuele situatie van de patiënt, met als doel een veilige en volwaardige deelname aan het dagelijks leven mogelijk te maken.

Meest voorkomende producten met schaaldieren

Vis- en zeevruchtproducten:

• Garnalen (gedroogd, bevroren, in blik)
• Krab (in krabsticks of surimi)
• Kreeft (verse of bewerkte producten)
• Mosselen, oesters, en slakken

Verwerkte voedingsmiddelen:

• Sushi: Veel sushi bevat schaaldieren zoals garnalen of krab (inclusief surimi).
• Soepen en bouillons: Soepen zoals kreeftensoep of garnalensoep kunnen schaaldieren bevatten.
• Sausen: Garnalensaus of kreeftenbisque bevatten vaak schaaldieren.
• Worsten en hamburgers: Sommige verwerkte vleesproducten bevatten schaaldieren of schaaldierextracten voor smaak.
• Chips en snacks: Sommige chips of snacks kunnen smaakstoffen van schaaldieren bevatten.
• Kroepoek: Vooral garnalenkroepoek of viskroepoek kan schaaldieren bevatten.

Gemengde gerechten:

• Paella en andere rijstgerechten met zeevruchten
• Scampi en pasta’s met schaaldieren
• Curry’s met garnalen of krab
• Pizza’s met zeevruchten

Snoep en andere zoetwaren:

• Gelatineproducten: Sommige gelatines, zoals die in gummies of marshmallows, kunnen schaaldierderivaten (zoals chitosan) bevatten.

Voedingssupplementen:

• Chitosan: Een vezel afgeleid van de schalen van schaaldieren, vaak gebruikt in afslank- of cholesterolverlagende supplementen.
• Omega-3 supplementen: Sommige visolie- of schaaldierolieproducten kunnen schaaldiercomponenten bevatten.

Artikel geschreven door: Jamy van den Brink (Huidtherapeut)

Gecontroleerd door: Folkert Blok (Dermatoloog)

Datum publicatie: 8 mei 2025

Datum laatste wijziging: 8 mei 2025