Een schimmelallergie, wat is het precies? Een schimmelallergie is een overgevoeligheidsreactie van het immuunsysteem op schimmelsporen in de lucht. Deze sporen zijn microscopisch klein en kunnen gemakkelijk worden ingeademd. Bij mensen met een schimmelallergie herkent het immuunsysteem deze onschadelijke sporen ten onrechte als gevaarlijk, waardoor er allergische klachten ontstaan.
Wat vindt u hier over een schimmelallergie?
Op deze pagina vindt u onder andere;
- Symptomen die horen bij een schimmelallergie
- Hoe ontstaat een schimmelallergie?
- Hoe verloopt de testprocedure?
- Welke behandelingsmogelijkheden zijn er?
- Kruisreacties
- Veel gestelde vragen
- Hoe kunt u een afspraak maken?
Symptomen van een schimmelallergie
Een schimmelallergie is een type I allergische reactie, wat betekent dat het lichaam binnen enkele minuten tot uren reageert op het allergeen via IgE-antistoffen. De symptomen ontstaan snel na blootstelling aan schimmelsporen en kunnen zowel mild als ernstig zijn.
Meest voorkomende symptomen:
- Niezen
- Loopneus of juist een verstopte neus
- Jeukende neus of gehemelte
- Tranende, branderige of jeukende ogen
- Hoesten, vooral droog
- Kortademigheid, benauwd gevoel
- Piepende ademhaling (wheezing)
- Verergering van astma of andere luchtwegaandoeningen
- Vermoeidheid
- Druk op het voorhoofd of bijholtepijn (sinusklachten)
Niezen
Niezen is een veelvoorkomend symptoom bij een schimmelallergie en ontstaat doordat het lichaam probeert om ingeademde schimmelsporen zo snel mogelijk uit de neus te verwijderen. Bij mensen met een allergie reageert het immuunsysteem overdreven op deze sporen, die normaal gesproken onschadelijk zijn. Zodra de schimmelsporen het neusslijmvlies bereiken, herkent het immuunsysteem deze als indringers en activeert het een allergische reactie van het type I, waarbij IgE-antistoffen worden aangemaakt. Deze antistoffen binden zich aan mestcellen, die vervolgens histamine vrijlaten. Histamine zorgt ervoor dat het neusslijmvlies geïrriteerd raakt, opzwelt en extra slijm produceert. De zenuwuiteinden in de neus worden hierdoor geprikkeld, wat leidt tot herhaaldelijk niezen. Mensen met een schimmelallergie merken vaak dat ze vooral moeten niezen in vochtige ruimtes, zoals de badkamer of kelder, of tijdens periodes met veel neerslag en een hoge luchtvochtigheid, zoals in de herfst. Het niezen komt meestal plotseling op en kan in series van meerdere keren achter elkaar optreden. Het is vaak één van de eerste signalen dat iemand in contact is gekomen met schimmelsporen, en het kan gepaard gaan met andere klachten zoals een loopneus, jeukende ogen of benauwdheid. Hoewel niezen op zichzelf onschuldig lijkt, kan het bij een schimmelallergie wijzen op voortdurende blootstelling en het begin zijn van bredere luchtwegklachten.
Loopneus of juist een verstopte neus
Een loopneus of juist een verstopte neus komt veel voor bij mensen met een schimmelallergie. Deze klachten ontstaan doordat het neusslijmvlies heftig reageert op ingeademde schimmelsporen. Bij een schimmelallergie herkent het immuunsysteem deze sporen als schadelijk, terwijl ze dat in werkelijkheid niet zijn. Het lichaam activeert een type I allergische reactie waarbij IgE-antistoffen zorgen voor de activering van mestcellen in het neusslijmvlies. Die mestcellen geven onder andere histamine af, een stof die ervoor zorgt dat de bloedvaten in de neus verwijden en het slijmvlies opzwelt. Tegelijkertijd wordt de slijmproductie gestimuleerd, wat leidt tot een waterige loopneus. Sommige mensen merken juist het tegenovergestelde: hun neus raakt verstopt. Dat komt doordat de zwelling van het neusslijmvlies zoveel ruimte inneemt dat de doorgang in de neus vernauwd raakt. Hierdoor kan de lucht minder goed passeren, wat zorgt voor een benauwd en drukkend gevoel. Of iemand vooral last heeft van een loopneus of een verstopte neus, kan per persoon verschillen en hangt ook af van de hoeveelheid blootstelling aan schimmelsporen en de mate van gevoeligheid. In beide gevallen is de onderliggende oorzaak een overactieve afweerreactie die het neusslijmvlies uit balans brengt. Deze klachten kunnen het hele jaar door voorkomen, maar verergeren vaak in vochtige seizoenen of in slecht geventileerde ruimtes waar schimmels zich makkelijk ophopen.
Jeukende neus of gehemelte
Jeuk aan de neus of het gehemelte is een typisch en vaak onderschat symptoom van een schimmelallergie. Het ontstaat doordat het immuunsysteem overgevoelig reageert op schimmelsporen in de lucht. Wanneer deze sporen ingeademd worden, komen ze in contact met het
neusslijmvlies en eventueel ook met het slijmvlies in de mond. Bij mensen met een schimmelallergie activeert dit een onmiddellijke allergische reactie waarbij IgE-antistoffen en mestcellen een centrale rol spelen. Door de afgifte van histamine raken zenuwuiteinden in het slijmvlies geprikkeld, wat een intens jeukend gevoel veroorzaakt. Deze jeuk kan zich voordoen diep in de neus, wat mensen ertoe aanzet vaak in hun neus te wrijven of hun neus op te trekken. Dit wordt ook wel de ‘allergic salute’ genoemd. Daarnaast komt het geregeld voor dat mensen klagen over jeuk aan het gehemelte of zelfs achter in de keel, wat een drang oproept om met de tong of keelspieren te wrijven of schrapen. Hoewel het een relatief onschuldige klacht lijkt, is het vaak een van de eerste tekenen dat iemand in contact is gekomen met een allergeen zoals schimmel, en het kan voorafgaan aan andere symptomen zoals niezen, een loopneus of benauwdheid. Jeuk aan de neus of het gehemelte is dus een belangrijk alarmsignaal bij schimmelallergie en mag niet genegeerd worden, zeker als het regelmatig terugkomt in specifieke omgevingen zoals vochtige ruimtes of in bepaalde seizoenen.
Tranende, branderige of jeukende ogen
Tranende, branderige of jeukende ogen zijn veelvoorkomende klachten bij een schimmelallergie en ontstaan doordat schimmelsporen in contact komen met het bindvlies van het oog. Dit dunne, gevoelige slijmvlies reageert bij allergie overactief op deze sporen, wat leidt tot een ontstekingsreactie. Het immuunsysteem ziet de schimmelsporen ten onrechte als een bedreiging en activeert een type I allergische reactie waarbij IgE-antistoffen zorgen voor de afgifte van histamine. Histamine veroorzaakt verwijding van de bloedvaten, prikkeling van zenuwuiteinden en verhoogde traanproductie. Daardoor gaan de ogen tranen, kunnen ze rood worden, gaan branden of jeuken. Sommige mensen ervaren ook zwelling van de oogleden of het gevoel dat er zand in de ogen zit. De klachten treden vaak op in vochtige omgevingen of bij activiteiten zoals tuinieren, schoonmaken of verblijven in een slecht geventileerde ruimte met schimmelgroei. Ook buiten, vooral in de herfst of bij vochtig weer, kunnen deze oogklachten verergeren door een toename van schimmelsporen in de lucht. Hoewel ze op het eerste gezicht lijken op hooikoorts, kunnen ze het hele jaar door voorkomen bij mensen die gevoelig zijn voor binnenshuis aanwezige schimmels.
Droge hoest
Een droge hoest is een vaak terugkerend symptoom bij mensen met een schimmelallergie en wordt veroorzaakt door een allergische prikkeling van de luchtwegen. In tegenstelling tot een hoest met slijmproductie, is een droge hoest niet bedoeld om iets fysiek op te hoesten, maar ontstaat deze door irritatie van het slijmvlies in de keel en de lagere luchtwegen. Bij een schimmelallergie reageert het immuunsysteem overgevoelig op ingeademde schimmelsporen. Deze sporen komen via de neus of mond in de luchtwegen terecht, waar ze het afweersysteem activeren. Mestcellen in het slijmvlies geven bij deze type I-allergie histamine en andere ontstekingsstoffen af, waardoor het slijmvlies geprikkeld raakt. Dit zorgt voor een kriebelend of schrijnend gevoel dat de hoestreflex uitlokt.
Kortademigheid, benauwd gevoel
Kortademigheid en een benauwd gevoel kunnen optreden bij een schimmelallergie wanneer de ingeademde schimmelsporen een allergische ontstekingsreactie in de luchtwegen veroorzaken. Bij mensen met deze vorm van allergie reageert het immuunsysteem overactief op de sporen die via de lucht in de longen terechtkomen. Dit leidt tot een type I-allergische reactie waarbij IgE-antistoffen betrokken zijn. Door de activatie van mestcellen in de slijmvliezen van de luchtwegen komt histamine vrij, wat zorgt voor zwelling van de slijmvliezen, samentrekking van de gladde spieren rond de luchtwegen en toename van slijmproductie. Hierdoor vernauwen de luchtwegen zich, wat het ademen moeilijker maakt en leidt tot een gevoel van beklemming op de borst.
Piepende ademhaling (wheezing)
Piepende ademhaling, ook wel wheezing genoemd, is een typisch symptoom dat kan optreden bij mensen met een schimmelallergie, vooral wanneer de lagere luchtwegen bij de allergische reactie betrokken raken. Het ontstaat door vernauwing van de kleine luchtwegen in de longen, waardoor de lucht tijdens het ademen met moeite langs de nauwe doorgangen stroomt en een fluitend of piepend geluid veroorzaakt, vooral bij uitademing. Dit geluid is het gevolg van een type I-allergische reactie waarbij het immuunsysteem overactief reageert op ingeademde schimmelsporen. Door deze reactie worden mestcellen geactiveerd die histamine en andere ontstekingsstoffen vrijlaten. Dit leidt tot zwelling van de luchtwegwand, verhoogde slijmproductie en samentrekking van de gladde spieren rondom de luchtwegen.
Vermoeidheid
Vermoeidheid is een minder specifiek maar vaak onderschat symptoom bij mensen met een schimmelallergie. Hoewel het niet direct gelinkt wordt aan de allergische reactie zelf, speelt het een belangrijke rol in het dagelijkse functioneren van mensen die langdurig of herhaaldelijk aan schimmelsporen worden blootgesteld. De allergische reactie die bij een schimmelallergie optreedt is van het type I, waarbij het immuunsysteem via IgE-antistoffen heftig reageert op de ingeademde sporen. Dit leidt tot ontsteking van de slijmvliezen in de neus, keel en luchtwegen, met als gevolg klachten zoals niezen, benauwdheid en hoesten. Deze symptomen kunnen niet alleen lichamelijk uitputtend zijn, maar ook de nachtrust verstoren.Een verstopte neus of piepende ademhaling kan bijvoorbeeld leiden tot een onrustige slaap, frequent wakker worden of moeite met inslapen. Daarnaast kost het lichaam energie om de voortdurende ontstekingsreactie onder controle te houden, wat kan bijdragen aan een algemeen gevoel van uitputting. Vermoeidheid bij schimmelallergie wordt vaak niet meteen als allergisch symptoom herkend, maar kan wel degelijk het gevolg zijn van chronische blootstelling aan allergenen, vooral wanneer de luchtkwaliteit binnenshuis slecht is. Mensen met schimmelallergie kunnen zich daardoor overdag minder alert, prikkelbaar of ongeconcentreerd voelen.
Druk op het voorhoofd of bijholtepijn (sinusklachten)
Druk op het voorhoofd of bijholtepijn komt regelmatig voor bij mensen met een schimmelallergie en ontstaat door ontsteking van het neusslijmvlies en de bijholten, ook wel sinussen genoemd. Bij een allergische reactie op schimmelsporen — die via de lucht worden ingeademd — treedt er een type I-reactie op waarbij IgE-antistoffen het afweersysteem activeren. Dit leidt tot zwelling van het neusslijmvlies, verhoogde slijmproductie en vernauwing van de doorgangen tussen de neusholte en de bijholten. Als het slijm en de lucht niet goed weg kunnen uit deze ruimtes, ontstaat er een verhoogde druk in de voorhoofdsholte of kaakholtes, wat kan aanvoelen als een zeurende of kloppende pijn. Deze klachten worden vaak verward met een gewone verkoudheid of bijholteontsteking, maar bij een schimmelallergie zijn ze meestal langer aanwezig, kunnen ze steeds terugkeren en gaan ze vaak gepaard met andere allergische symptomen zoals niezen, een loopneus of jeuk aan neus en ogen. De pijn zit vaak boven de ogen, tussen de wenkbrauwen of in de bovenkaak en kan verergeren bij bukken, druk op het gezicht of temperatuurschommelingen. Vooral in vochtige omgevingen of tijdens het schoonmaken van ruimtes met schimmelgroei kunnen deze klachten opvlammen.
Hoe ontstaat een schimmelallergie?
Een schimmelallergie ontstaat wanneer het immuunsysteem overgevoelig raakt voor sporen van schimmels die in de lucht zweven. Deze sporen zijn microscopisch klein en worden gemakkelijk ingeademd via neus en mond. Bij gezonde mensen worden ze meestal moeiteloos opgeruimd door het afweersysteem, maar bij mensen met aanleg voor allergieën (atopici) herkent het immuunsysteem deze onschadelijke stoffen ten onrechte als gevaarlijk. Hierdoor ontstaat een type I overgevoeligheidsreactie, waarbij het lichaam IgE-antistoffen aanmaakt tegen specifieke schimmelallergenen. Bij herhaalde blootstelling binden deze antistoffen zich aan mestcellen in de slijmvliezen van de neus, ogen, keel en luchtwegen. Zodra de schimmelsporen opnieuw worden ingeademd, reageren deze mestcellen door het vrijmaken van stoffen zoals histamine, wat leidt tot ontsteking en allergische klachten zoals niezen, jeuk, benauwdheid of hoesten. Deze sensibilisatie ontstaat vaak geleidelijk en kan al beginnen in de kindertijd, maar ook pas op latere leeftijd optreden — zeker bij mensen die langdurig in vochtige of slecht geventileerde omgevingen verblijven. Factoren die bijdragen aan het ontstaan van een schimmelallergie zijn onder andere genetische aanleg, een vochtig woonklimaat, slechte ventilatie, langdurige blootstelling aan schimmels binnenshuis of op het werk, en een reeds bestaande allergische aanleg zoals hooikoorts of astma. Schimmels zoals Alternaria, Cladosporium, Aspergillus en Penicillium zijn bekende veroorzakers van deze allergie. De combinatie van herhaalde blootstelling en een overactief immuunsysteem ligt dus aan de basis van het ontstaan van een schimmelallergie.
Met welke test kunt u bepalen of u een schimmelallergie heeft?
Om te bepalen of u een schimmelallergie heeft, kunnen verschillende allergietests worden uitgevoerd die gericht zijn op het aantonen van een type I overgevoeligheidsreactie. De meest gebruikte tests zijn:
1. Huidpriktest (skin prick test):
Bij deze test wordt een kleine hoeveelheid van een standaard schimmelallergeen, zoals Alternaria of Aspergillus, in de huid van de onderarm gebracht via een oppervlakkig prikje. Als u allergisch bent, ontstaat binnen 15 minuten een jeukend bultje met roodheid (vergelijkbaar met een muggenbult) op de plek van het allergeen. Dit is een snelle en betrouwbare test die direct resultaat geeft.
2. Bloedonderzoek (specifiek IgE):
Deze test meet de hoeveelheid IgE-antistoffen in het bloed tegen specifieke schimmelallergenen. Dit is vooral nuttig als een huidtest niet mogelijk is, bijvoorbeeld bij gebruik van bepaalde medicijnen, huidaandoeningen of jonge kinderen. De uitslag duurt meestal enkele dagen.
3. Eventueel aanvullend onderzoek bij verdenking op allergisch astma of chronische luchtwegklachten:
Bij mensen met ernstige luchtwegklachten of vermoeden van allergisch astma kan aanvullend longfunctietesten of provocatietesten overwogen worden, maar die zijn niet specifiek voor schimmelallergie. Deze testen voeren wij niet uit in onze kliniek.
In de praktijk wordt vaak begonnen met een huidpriktest, eventueel gevolgd door bloedonderzoek als bevestiging of bij twijfel.
Welke behandelingsmogelijkheden zijn er?
De behandeling van een schimmelallergie richt zich op drie pijlers: vermijden van blootstelling, symptoombestrijding met medicijnen en in sommige gevallen immunotherapie. De keuze hangt af van de ernst van de klachten en de impact op het dagelijks leven.
1. Allergeenvermijding
De belangrijkste stap is het beperken van blootstelling aan schimmelsporen. Dit is niet altijd eenvoudig, maar wel effectief:
-
Houd binnenruimtes droog en goed geventileerd, zeker badkamer, kelder en keuken.
-
Verwijder zichtbare schimmelplekken direct (bij voorkeur met water en soda, niet met chloor).
-
Gebruik een luchtontvochtiger als de luchtvochtigheid >50% is.
-
Vermijd composthopen, rottende bladeren of schimmelrijke omgevingen (bijv. stallen, kelders, tuinhuisjes).
2. Medicamenteuze behandeling
Als het vermijden van blootstelling niet voldoende is, kunnen medicijnen de klachten verlichten:
-
Antihistaminica: verminderen niezen, jeuk en loopneus.
-
Corticosteroïd-neussprays: effectief bij verstopte neus en sinusdruk.
-
Luchtwegverwijders of inhalatiesteroïden: bij astmatische klachten of piepende ademhaling.
-
Oogdruppels of zalven: bij jeukende of tranende ogen.
Deze middelen verhelpen de oorzaak niet, maar verminderen de ontstekingsreactie en de symptomen.
3. Immunotherapie (desensibilisatie)
Bij hardnekkige of ernstige allergie kan immunotherapie overwogen worden. Hierbij krijgt u gedurende 3–5 jaar regelmatig een gecontroleerde dosis van het schimmelallergeen toegediend, meestal via injecties of druppels/tabletten onder de tong. Het doel is om het immuunsysteem minder gevoelig te maken, zodat de allergieklachten afnemen of verdwijnen. Immunotherapie voor schimmels wordt echter minder vaak toegepast dan voor pollen of huisstofmijt, en is vooral geschikt bij bewezen sensibilisatie voor bijvoorbeeld Alternaria met ernstige klachten die onvoldoende reageren op andere behandeling.
Kruisreacties
1. Kruisreactie met andere schimmels
Mensen die allergisch zijn voor één schimmelsoort, zoals Alternaria, kunnen ook reageren op andere schimmels zoals Cladosporium, Aspergillus of Penicillium. Dit komt doordat deze schimmels bepaalde gemeenschappelijke eiwitten bevatten. Hierdoor is het mogelijk dat iemand op meerdere schimmelsoorten positief test, zonder dat er altijd sprake is van echte sensibilisatie voor elke afzonderlijke soort.
2. Kruisreactie met gisten (bijvoorbeeld Candida of Saccharomyces)
Hoewel zeldzamer, kunnen sommige mensen met een schimmelallergie ook reageren op gisten, zoals die in bier, wijn, brood of kazen voorkomen. Deze gisten zijn niet altijd allergie-opwekkend via de luchtwegen, maar kunnen theoretisch een reactie uitlokken via de voeding of bij inademing van gistdampen in bijvoorbeeld bakkerijen of brouwerijen.
3. Kruisreactie met voedselallergenen (zeldzaam)
In sommige gevallen zijn er kruisreacties beschreven tussen schimmels en bepaalde voedingsmiddelen die gefermenteerd of beschimmeld zijn, zoals:
-
Blauwe kaas (zoals roquefort of gorgonzola, waarin Penicillium zit)
-
Bier, wijn of brood (door gebruik van gist)
-
Gedroogd fruit of oude noten (waar schimmelgroei op kan zitten)
Deze reacties zijn zeldzaam en meestal mild, maar kunnen bij sterk gevoelige personen wel klachten veroorzaken zoals jeuk in de mond of verergering van luchtwegklachten.
Artikel geschreven door: Jamy van den Brink (Huidtherapeut)
Gecontroleerd door: Folkert Blok (Dermatoloog)
Datum publicatie: 9 mei 2025
Datum laatste wijziging: 9 mei 2025
