Hooikoorts: wetenschappelijke inzichten en actuele ontwikkelingen

Hooikoorts, ook wel bekend als allergische rhinitis, is een veelvoorkomende allergie waarbij het lichaam overgevoelig reageert op pollen (stuifmeel) van bomen, grassen en onkruiden. Wereldwijd heeft naar schatting 500 miljoen mensen last van hooikoorts (Bousquet et al., 2021). In sommige landen kan tot wel 30% van de volwassenen klachten ervaren (Dhami et al., 2017). Uit recente studies blijkt dat het aantal mensen met allergische rhinitis blijft stijgen, waarschijnlijk door veranderingen in het milieu en het klimaat (Ziska et al., 2019). Maar wat gebeurt er precies in je lichaam bij hooikoorts? En welke behandelingen zijn er?

🌿 Het hooikoortsseizoen is weer in volle gang

Met de zachtere temperaturen en het zonnige weer komen de elzen en hazelaars massaal in bloei. Dit betekent dat er grote hoeveelheden pollen in de lucht terechtkomen, wat voor hooikoortspatiënten vervelende klachten kan veroorzaken. Volgens Weeronline (2025) worden de komende dagen grote hoeveelheden elzenpollen in de lucht verwacht. Dit komt door de combinatie van warmer weer en een zuidelijke wind, die niet alleen lokaal pollen verspreidt, maar ook pollen uit andere regio’s zoals België en Frankrijk naar Nederland voert. Hierdoor kan de pollenconcentratie snel oplopen, vooral op zonnige en droge dagen.

Voor mensen die gevoelig zijn voor elzen- of hazelaarpollen kunnen de komende weken extra uitdagend zijn. Veelvoorkomende klachten zijn onder andere:

• Niezen en een verstopte of loopneus: Door de irritatie van de slijmvliezen produceert het lichaam meer slijm.
• Jeukende, branderige ogen: Pollen kunnen het oogslijmvlies irriteren, wat leidt tot roodheid en jeuk.
• Hoofdpijn en vermoeidheid: Allergische reacties kunnen het lichaam uitputten, waardoor je je minder energiek voelt.
• Benauwdheid of een piepende ademhaling: Vooral bij mensen met astma kan hooikoorts leiden tot ademhalingsproblemen.

🔬 Hoe ontstaat hooikoorts?

Hooikoorts is een type I overgevoeligheidsreactie, wat betekent dat het immuunsysteem overdreven reageert op een onschuldige stof: pollen. Het begint allemaal met IgE-antilichamen, die worden aangemaakt door het immuunsysteem zodra iemand met een pollenallergie in aanraking komt met stuifmeel. Deze antilichamen hechten zich aan mestcellen in het neusslijmvlies en de luchtwegen, die een belangrijke rol spelen in de allergische reactie (Galli et al., 2008).

Wanneer een hooikoortspatiënt opnieuw wordt blootgesteld aan pollen, herkent het immuunsysteem dit als een bedreiging. Dit zorgt ervoor dat mestcellen in de neus en ogen stoffen zoals histamine, leukotriënen en prostaglandinen vrijlaten. Deze stoffen veroorzaken de bekende hooikoortsklachten: jeuk, niezen, een loopneus, rode en tranende ogen en een verstopte neus.

Daarnaast wordt het immuunsysteem verder geactiveerd. T-helper type 2 (Th2) cellen geven stoffen af zoals IL-4, IL-5 en IL-13, die zorgen voor een versterking van de allergische reactie en een toename van ontstekingscellen zoals eosinofielen in het neusslijmvlies (Lambrecht & Hammad, 2017). Dit kan leiden tot langdurige irritatie en overgevoeligheid.

📈 Waarom neemt hooikoorts toe?

Uit epidemiologisch onderzoek blijkt dat hooikoorts wereldwijd steeds vaker voorkomt (Bousquet et al., 2021). Dit komt waarschijnlijk door een combinatie van luchtvervuiling, veranderde levensstijl en klimaatverandering.

• Klimaatverandering zorgt ervoor dat het pollenseizoen langer duurt en dat sommige planten meer stuifmeel produceren (Ziska et al., 2019). Dit betekent dat mensen met hooikoorts eerder en langer last hebben van hun klachten.
• Luchtvervuiling kan hooikoorts verergeren, omdat fijnstof en andere vervuilende stoffen de slijmvliezen irriteren en de allergische reactie versterken (Albertine et al., 2014).
• Verstedelijking en een afname van blootstelling aan natuurlijke omgevingen in de kindertijd kunnen bijdragen aan een verhoogd risico op allergieën, zoals beschreven in de hygiënehypothese (Dhami et al., 2017).

💊 Behandeling van hooikoorts

Gelukkig zijn er verschillende behandelingen beschikbaar om de klachten van hooikoorts te verminderen:

Antihistaminica

Antihistaminica blokkeren de werking van histamine, de belangrijkste stof die verantwoordelijk is voor de allergische reactie. Hierdoor nemen symptomen zoals niezen, jeuk en een loopneus af. Er zijn twee generaties antihistaminica:

• Eerste-generatie antihistaminica (zoals clemastine) werken effectief, maar kunnen sufheid veroorzaken doordat ze de bloed-hersenbarrière passeren.
• Tweede-generatie antihistaminica (zoals cetirizine en loratadine) werken selectiever en veroorzaken minder slaperigheid (Church & Church, 2013).

Neussprays en oogdruppels

• Corticosteroïde neussprays helpen ontstekingen te verminderen en verlichten klachten zoals een verstopte neus.
• Antihistamine-oogdruppels verminderen jeuk en irritatie in de ogen.

Immunotherapie

Voor mensen die elk jaar veel last hebben van hooikoorts en onvoldoende baat hebben bij medicijnen, kan immunotherapie een oplossing zijn. Hierbij wordt het immuunsysteem geleidelijk gewend aan pollen door kleine hoeveelheden allergeen toe te dienen via injecties (SCIT) of tabletten/druppels onder de tong (SLIT). Dit kan de allergische reactie op lange termijn verminderen (Akdis et al., 2012). Immunotherapie kan 3 tot 5 jaar duren.

🌱 Wat brengt de rest van het hooikoortsseizoen?

Hoewel de elzen en hazelaars nu volop in bloei staan, is dit pas het begin van het hooikoortsseizoen. Vanaf eind maart begint de berkenboom te bloeien. Dit kan voor nog meer problemen zorgen, aangezien berkenpollen bekendstaan als een van de meest allergene pollen. Ongeveer 1 miljoen Nederlanders zijn hier gevoelig voor.

Daarnaast komen in de zomermaanden graspollen en onkruidpollen (zoals bijvoet en ambrosia) opzetten, waardoor hooikoortspatiënten vaak maandenlang klachten ervaren. Dit onderstreept het belang van een goede voorbereiding en tijdige behandeling.