Allergie voor piercings en oorbellen: oorzaken, symptomen en tips

Veel mensen laten graag hun oren of andere lichaamsdelen piercen en dragen met plezier sieraden. Helaas kan dit bij sommigen leiden tot een allergische reactie. In deze blog leggen we uit wat zo’n allergie precies inhoudt, hoe je het herkent en wat je eraan kunt doen. We bespreken ook hoe je een allergische reactie kunt onderscheiden van een irritatie of infectie en geven praktische tips om problemen te voorkomen.

Wat is een allergie voor piercings en oorbellen?

Een allergie voor piercings of oorbellen is eigenlijk een contactallergie: je immuunsysteem reageert overdreven op bepaalde materialen in het sieraad dat je draagt. Het bekendste allergeen is nikkel, een metaal dat in veel sieraden voorkomt. Een nikkelallergie is wereldwijd een van de meest voorkomende allergische huidreacties. Naar schatting is 10–20% van de bevolking gevoelig voor nikkel. Ook andere metalen in sieraden kunnen een allergie veroorzaken. Denk aan kobalt en chroom, die bijvoorbeeld in bepaalde metaallegeringen of goedkopere sieraden zitten. Hoewel nikkel veruit de grootste boosdoener is, komen kobalt- en chroomallergie ook voor bij ~1–3% van de mensen​. Daarnaast kunnen zelfs sommige kunststoffen een reactie uitlokken. Bepaalde plastics of kunstharsen (zoals acrylaten die in sieraden of lijm gebruikt worden) staan erom bekend sterke allergenen te zijn​. Met andere woorden: niet alleen metalen, maar ook de materialen van plastic “oorbelletjes” of de coating/lijm daarvan kunnen een allergische huidreactie geven​.

Wanneer je eenmaal allergisch bent geworden voor een bepaalde stof (bijv. nikkel), zal je lichaam die stof blijvend herkennen als “vijand”. Iedere keer dat je huid opnieuw in contact komt met dat metaal of materiaal, kan er weer een reactie optreden​.Het kan zijn dat je jarenlang probleemloos oorbellen hebt gedragen en ineens een allergie ontwikkelt. Je lichaam is dan op een bepaald moment gesensibiliseerd geraakt en vanaf dan kun je klachten krijgen bij contact. Allergisch contacteczeem door sieraden blijft vaak levenslang bestaan zodra het is ontstaan​.

Materialen

Soms denken mensen allergisch te zijn voor goud of zilver, terwijl het in feite het beetje nikkel in die sieraden is dat de reactie veroorzaakt. Zuiver goud en zilver zelf geven zelden een allergie, maar gouden sieraden met minder karaat of zilveren sieraden (zoals verzilverd metaal) bevatten vaak nikkel als bijmenging. Ook witgoud wordt vaak met nikkel gelegeerd om het sterker en witter te maken. Het is dus belangrijk te beseffen wáár je nu precies allergisch voor bent – meestal is dat nikkel of een ander basismetaal in het sieraad, niet het edelmetaal zelf. En dit is precies het stukje dat je subtiel aan je partner laat lezen als je graag écht goud wilt – 18 karaat, voor de gezondheid natuurlijk.

• Nikkel – De bekendste boosdoener. Nikkel zit vaak in goedkope sieraden en is wereldwijd de nummer één veroorzaker van metaalallergieën. Zelfs kleine hoeveelheden kunnen bij gevoelige mensen al reacties veroorzaken.

• Roestvrij staal (RVS) – Vooral chirurgisch staal (medische kwaliteit) wordt over het algemeen goed verdragen omdat het nauwelijks nikkel afgeeft. Gewoon RVS (bijvoorbeeld in goedkope sieraden) kan wél nikkel bevatten en bij gevoelige mensen klachten geven.

• Titanium – Wordt gezien als één van de veiligste materialen voor mensen met een gevoelige huid. Titanium is sterk, corrosiebestendig en vrijwel nooit allergeen. Perfect voor nieuwe piercings en allergiegevoelige dragers.

• Zilver – Zuiver zilver (sterling zilver, 92,5% puur) veroorzaakt zelden allergieën. Maar “verzilverd” metaal (dunne zilverlaag over een goedkoper metaal) kan wél problemen geven, omdat daaronder vaak nikkel of koper zit.

• Goud – Hoogwaardig goud (14 karaat of hoger) wordt meestal goed verdragen. Hoe hoger het karaatgehalte, hoe minder risico. Witgoud wordt bij goedkopere sieraden vaak gelegeerd met nikkel in plaats van palladium om het witter te maken en kosten te besparen. Hoewel een allergie voor palladium ook kan voorkomen, is dat zeldzamer dan een reactie op nikkel.

• Goldplated – Dit zijn sieraden van bijvoorbeeld koper of messing, met een dun laagje goud erover. Dat laagje kan slijten, waardoor de huid in contact komt met het onderliggende metaal, wat allergische reacties kan veroorzaken.

• Kobalt en chroom – Minder bekend, maar ze kunnen ook allergieën veroorzaken en komen soms voor in bepaalde metaallegeringen.

• Bepaalde kunststoffen – Vooral kunstharsen zoals acrylaten kunnen bij sommige mensen een allergische reactie geven, hoewel dat zeldzamer is dan metaalallergie.

Allergisch zijn voor je piercing of oorbel betekent concreet dat het dragen van die piercing of oorbel een huidreactie veroorzaakt. Dit uit zich als een soort eczeem op de plek van het sieraad (bijvoorbeeld aan je oorlel of rond het piercingsgaatje). In het volgende gedeelte bespreken we hoe je zo’n allergische reactie kunt herkennen aan de hand van de symptomen.

Hoe herken je een allergische reactie op een piercing?

Een allergische reactie op sieraden uit zich doorgaans in klachten aan de huid direct rondom de piercing of oorbel. Enkele typische symptomen zijn:

• Jeuk en roodheid: de huid voelt erg jeukerig aan en ziet rood of geïrriteerd. Dit is vaak een eerste teken van een contactallergie.

• Zwelling: het weefsel rond het gaatje kan opzwellen of verdikken, alsof het ontstoken lijkt.

• Uitslag of bultjes: er kunnen kleine bultjes, pukkeltjes of bobbeltjes ontstaan op de plaats waar het metaal de huid raakt​. Soms lijkt het op een rode rash (rood uitslaggebied) of op netelroos-achtige bultjes.

• Blaasjes of vochtige eczeemplekjes: bij een sterkere allergische reactie kunnen zich blaasjes vormen die met vocht gevuld zijn​. Deze kunnen openbarsten, waarbij wat helder vocht uit de huid komt. Het geheel kan er nattend en ruw uitzien, vergelijkbaar met eczeem.

• Droge, schilferige huid: als de reactie langer aanhoudt (chronisch) en je blijft het allergeen dragen, kan de huid ook droog worden, schilferen of verdikken. De huid kan dan ruwer aanvoelen en er kunnen kloven ontstaan. Dit komt door het voortdurende krabben en de ontstekingsreactie.

Mensen beschrijven vaak intense jeuk als meest storende klacht, soms samen met een branderig of prikkend gevoel. De roodheid en uitslag verschijnen meestal alleen op de plek waar het metaal of plastic de huid raakt. Heb je dus oorbellen in, dan zit de uitslag aan je oorlel; draag je een navelpiercing, dan zie je het rondom de piercing in de navel, etc. In sommige gevallen kan het eczeem zich iets uitbreiden buiten de direct contactplek, maar het blijft meestal beperkt tot de buurt van het sieraad.

De eerste verschijnselen van allergie treden doorgaans uren tot dagen na het inbrengen van het allergeen op. Het is geen onmiddellijke reactie (zoals bij bijvoorbeeld voedselallergie), maar een vertraagde huidreactie. Heb je dus gisteren nieuwe oorbellen in gedaan en krijg je vandaag jeuk en roodheid aan je oorlellen, dan kan dat duiden op contactallergie voor (een component van) die oorbellen. Zo’n allergisch contacteczeem kan lang aanhouden: zelfs als je de oorbellen uitdoet, kan de uitslag nog enkele weken zichtbaar en voelbaar blijven​ (tot de huid zich herstelt, mits er geen nieuw contact meer is).

Allergische reactie of gewone ontsteking? – Het verschil

Het is niet altijd makkelijk om een allergische reactie te onderscheiden van een infectie/irritatie van je piercing. Beide kunnen immers roodheid, zwelling en ongemak geven. Toch zijn er een aantal belangrijke verschillen waar je op kunt letten:

• Oorzaak: Een allergische reactie komt door je immuunsysteem dat reageert op het materiaal (bijv. nikkel) als allergeen. Het “uitzweren” van een piercing wordt daarentegen meestal veroorzaakt door een infectie met bacteriën of door mechanische irritatie. Bijvoorbeeld: als je net je oren hebt laten schieten, is het gaatje een wondje dat kan infecteren met bacteriën. Maar ook een te strakke oorbel kan de huid irriteren zonder dat er een allergie in het spel is. De huid staat dan constant onder druk of raakt bekneld, wat leidt tot roodheid, zwelling of zelfs korstvorming. Geen allergie, maar gewoon irritatie. Ook dagelijkse factoren kunnen irritatie veroorzaken. Denk aan shampoo of zeepresten die achterblijven, of vuil dat zich ophoopt achter de oorbel. En ja, zelfs een onschuldig potje stoeien of per ongeluk ergens achter blijven haken kan al genoeg zijn om een reactie uit te lokken.

• Tijdstip van ontstaan: Een allergie kan op elk moment ontstaan – soms pas na jarenlang probleemloos dragen – zodra je lichaam gevoelig is geworden voor het materiaal. Een infectie of irritatie kan ook op elk moment ontstaan, bijvoorbeeld door een klap tegen de piercing, wrijving, onvoldoende reiniging of als er vuil of shampoo tussen de huid en het sieraad blijft zitten. Wel ontstaat infectie vaker in de periode kort na het zetten, wanneer de huid nog aan het genezen is.

• Symptomen die verschillen: Let op pus/etter en pijn. Bij een infectie zie je vaak dat het gaatje pus afscheidt. Denk aan witgele of groenige pus die eruit komt, soms met korstvorming​. Ook is de pijn bij een infectie vaak sterker kloppend en kan het gebied warm aanvoelen. Soms gaat een ernstige infectie gepaard met algemene klachten zoals koorts of ziek gevoel​. Bij een allergische reactie daarentegen is er doorgaans geen dik pus; de afscheiding is hoogstens wat helder wondvocht uit blaasjes. De nadruk ligt bij allergie meer op jeuk dan op pijn. De huid ziet er eerder eczeemachtig uit (rood, schilferig, blaasjes) in plaats van flink gezwollen met pus. Allergie geeft ook geen koorts.

• Aantal plekken betrokken: Een infectie door bacteriën blijft vaak beperkt tot één piercinggaatje of één kant. Een allergie daarentegen zie je vaak op alle plaatsen waar dat materiaal contact maakt. Heb je meerdere piercings en gaan ze allemaal plotseling jeuken en uitslag geven zodra je een bepaald nieuw sieraad in hebt, dan is de kans groot dat het materiaal de boosdoener is (allergie). Een infectie beperkt zich meestal tot één plek en verspreidt zich niet ineens naar al je andere, genezen piercings.

Tabel 1. samenvatting verschillen

Tips om allergische reacties te voorkomen

Gelukkig kun je veel doen om een allergie voor piercings en oorbellen te voorkomen of de kans erop te verkleinen. Hier enkele praktische tips:

• Kies hypoallergene materialen: Dit is de belangrijkste tip. Gebruik bij voorkeur sieraden gemaakt van materialen die weinig tot geen allergische reacties geven. Goede keuzes zijn bijvoorbeeld chirurgisch roestvrij staal (surgical steel van medische kwaliteit), titanium of hoogwaardig goud (14-karaats of liever 18-karaats en hoger)​. Deze materialen bevatten geen of zeer weinig nikkel en zijn over het algemeen veilig voor gevoelige huid. Ook zuiver zilver (sterling zilver 92,5% puur) is voor de meeste mensen goed te verdragen. Sommige mensen kiezen zelfs voor speciale kunststoffen zoals medische polymeer/plastic oorbellen; medische plastic (bijv. polycarbonaat) wordt ook beschouwd als hypoallergeen​.

• “Lees” de sieraden: Zilver met het keurmerk “925” of “Sterling” (92,5% puur zilver) is meestal een veilige keuze bij allergieën. Sieraden die alleen “silver plated” zijn, kun je beter vermijden, omdat daaronder vaak metaal zit dat nikkel bevat. Bij goud geldt: hoe hoger het karaatgehalte, hoe kleiner de kans op een allergische reactie. 14-karaats goud wordt aangeduid met “585” en 18-karaats met “750”. Gold plated sieraden zijn minder geschikt voor gevoelige huid, omdat het goudlaagje kan slijten en het onderliggende nikkel- of koperhoudende metaal blootlegt. In Nederland en binnen de EU is wettelijk vastgelegd hoeveel nikkel een sieraad mag afgeven: maximaal 0,5 µg/cm² per week bij huidcontact, en maximaal 0,2 µg/cm² per week bij sieraden die door de huid heen gaan, zoals piercings. Let op dat de term “nikkelvrij” niet wettelijk betekent dat er helemaal geen nikkel in zit; het betekent alleen dat de afgifte binnen de toegestane grens blijft.

• Laat nieuwe piercings zetten met veilig materiaal: Wanneer je een nieuw gaatje laat schieten of piercen, zorg dat het start-sieraad van een inert, hypoallergeen materiaal is. Professionele piercers gebruiken idealiter titanium of speciale kunststoffen voor eerste piercings​. Dit is belangrijk, omdat je huid tijdens het genezingsproces extra kwetsbaar is. In Europa bestaan er strenge normen die bepalen hoeveel nikkel een piercing mag afgeven tijdens het dragen​, maar niet alle goedkope “piercing guns” bij juweliers voldoen daar altijd aan. Vraag dus gerust welk materiaal gebruikt wordt. Kies bij voorkeur voor een piercingsstudio die ervaring heeft met hypoallergene materialen en steriele werkwijze. Het is beter te voorkomen dat je van begin af aan aan veel allergenen wordt blootgesteld – vooral bij kinderen (Interessant is dat vroeg en vaak piercings dragen de kans op allergie vergroot; in sommige landen is regelgeving ingevoerd om nikkelblootstelling bij jonge mensen te beperken​).

• Beperk langdurig contact en blootstelling: Hoe langer en vaker je huid wordt blootgesteld aan een metaal, des te hoger de kans om er allergisch voor te worden. Geef je huid af en toe rust. Bijvoorbeeld: draag oorbellen niet 24/7 als het niet hoeft, of wissel af. Als je merkt dat je huid een beetje geïrriteerd raakt, laat de piercing dan een paar dagen uitrusten (mits het gaatje niet dichtgroeit). Overweeg ook het aantal piercings dat je neemt: meerdere piercings tegelijk geven een hogere totale blootstelling en kunnen de kans op sensibilisatie vergroten.

Wat te doen bij een allergische reactie?

Merk je dat je vermoedelijk een allergische reactie hebt op een piercing of oorbel? Geen paniek – vaak kun je het goed aanpakken. Volg deze stappen:

1. Verwijder het sieraad: Haal de oorbel of piercing direct uit zodra je de link legt met de klachten. Dit stopt verdere blootstelling van de huid aan het allergeen​. Bewaar het sieraad indien mogelijk wel, zodat je later kunt achterhalen welk metaal erin zat (voor toekomstige referentie of om te testen). Als het een net gezette piercing is die je niet zomaar kunt uitdoen, ga dan naar de piercer of huisarts voor advies – maar doorgaans is allergie zo vervelend dat verwijderen nodig is om erger te voorkomen.

2. Reinig de huid voorzichtig: Spoel de aangedane huid met lauwwarm water. Je mag een milde zeep gebruiken om eventuele restdeeltjes van het metaal of vuil te verwijderen, maar spoel goed na zodat er geen zeepresten achterblijven (die kunnen weer irriteren). Dep het gebied vervolgens zachtjes droog met een schone handdoek of gaasje. Niet hard wrijven! De huid is al geïrriteerd, dus wees lief voor het plekje.

3. Verminder de ontstekingsreactie: Bij een allergisch contacteczeem kan een arts een corticosteroïdcrème voorschrijven om de reactie te laten slinken. Dit kan de jeuk en roodheid aanzienlijk verminderen. Let op: dit maskeert alleen de symptomen; de echte oplossing is het allergeen vermijden, maar het maakt de huid wel sneller rustig.

4. Gebruik zo nodig aanvullende middelen tegen jeuk: Heb je veel last van jeuk, dan kan een orale antihistaminetablet enig verlichting geven van het jeukgevoel. Hoewel contacteczeem geen histamine-gemedieerde allergie is zoals hooikoorts, rapporteren mensen vaak wel minder jeuk na inname van zo’n tablet. Daarnaast kun je een koel kompres op het gebied leggen om de jeuk/prikkeling te verzachten. Zorg dat je niet gaat krabben – hoe verleidelijk ook – want dat maakt het eczeem erger en kan tot infectie leiden.

5. Observeer de verbetering: Geef de huid een paar dagen de tijd om te herstellen. Gewoonlijk zie je binnen 1–2 weken duidelijke verbetering nadat het sieraad uit is en je eventueel zalf gebruikt. Zie je geen enkele verbetering, of wordt het juist erger (meer roodheid, pijn, pusvorming), dan is het tijd voor stap 6.

6. Raadpleeg een arts als het niet verbetert of ernstig is: Schroom niet om naar de huisarts of dermatoloog te gaan, zeker als:

   • De reactie ondanks zelfzorg niet wegtrekt of zelfs uitbreidt.

   • Je vermoedt dat er een infectie bij is gekomen (bijv. veel pus, flinke pijn, zwelling, of koorts). In dat geval heb je mogelijk een antibioticumkuur nodig.

   • Je niet zeker weet of het wel een allergie is. De arts kan je helpen het onderscheid te maken en de juiste behandeling te starten.

   • De allergische reactie zeer heftig is (bijv. grote blaren).

   Daarnaast kan een allergietest (patch test) worden uitgevoerd om precies vast te stellen waarvoor je allergisch bent​. Hierbij worden pleistertjes met allerlei standaard allergenen (nikkel, kobalt, parfum, etc.) op je rug geplakt. Zo weet je zeker of nikkel de boosdoener was of misschien iets anders. Dit is vooral nuttig als je vaker onverklaarde huidreacties hebt. Je krijgt duidelijkheid en kunt die stof voortaan mijden.

7. Vervang het sieraad door een hypoallergeen alternatief: Uiteraard wil je misschien je piercing of oorbel niet opgeven. Zodra de huid genezen is, kun je proberen een ander materiaal te dragen en kijken of dat goed gaat. Draag het nieuwe sieraad korte periodes en bouw op, terwijl je oplet of er weer symptomen ontstaan. Geen klachten? Dan heb je een geschikt alternatief gevonden. Komt de reactie terug, dan weet je dat ook dat materiaal niet goed gaat.

8. Voortaan alert blijven: Eens allergisch, altijd allergisch. Houd er rekening mee dat je in de toekomst die bepaalde stof moet vermijden. Lees labels van sieraden, vraag bij de juwelier of piercingshop naar materiaalinformatie en informeer eventueel vrienden/familie dat je bijvoorbeeld geen nikkel kan verdragen (mocht je sieraden cadeau krijgen). Gelukkig kun je met de juiste materialen vaak zonder problemen weer van mooie piercings en oorbellen genieten​, dus het is een kwestie van bewuster kiezen.

Tot slot: raak niet ontmoedigd als je een allergie voor piercings hebt ontwikkeld. Je bent zeker niet de enige en het betekent niet dat je nooit meer sieraden kunt dragen. Er zijn tegenwoordig veel mooie, allergievrije opties op de markt – van titanium oorringen tot 18k gouden stekers en zelfs trendy plastic designs. Het vergt misschien wat uitproberen, maar je zult ontdekken wat voor jou werkt. En je huid zal je dankbaar zijn!

Literatuurlijst