Chronische actinische dermatitis, wat is het het precies? Chronische actinische dermatitis (CAD) is een zeldzame en ernstige huidaandoening die wordt veroorzaakt door een abnormale gevoeligheid voor zonlicht (UV-straling) en soms ook zichtbaar licht. Het behoort tot de groep van fotoallergische dermatitiden en wordt gekenmerkt door een chronische, eczeemachtige huidreactie op zonblootstelling. CAD ontstaat door een overmatige immuunreactie op zonlicht. Bij patiënten met CAD reageren de T-lymfocyten in de huid abnormaal sterk op UV-straling, wat leidt tot een chronische ontstekingsreactie. De exacte oorzaak is niet volledig bekend, maar er wordt gedacht dat er een combinatie van genetische aanleg en externe factoren, zoals blootstelling aan fotosensibiliserende stoffen (bijvoorbeeld bepaalde medicatie of planten), een rol speelt.
Wat vindt u hier over een chronische actinische dermatitis?
Op deze pagina vindt u onder andere;
- Symptomen die horen bij chronische actinische dermatitis
- Hoe ontstaat een chronische actinische dermatitis?
- Hoe verloopt de testprocedure?
- Welke behandelingsmogelijkheden zijn er?
- Veelgestelde vragen
- Hoe kunt u een afspraak maken?
Symptomen van chronische actinische dermatitis
De symptomen van chronische actinische dermatitis (CAD) zijn voornamelijk te zien op huidgebieden die worden blootgesteld aan zonlicht en ontwikkelen zich geleidelijk. In ernstige gevallen kunnen huidafwijkingen zich ook ontwikkelen op lichaamsdelen die niet direct door de zon worden geraakt. De belangrijkste kenmerken zijn:
- Roodheid
- Jeuk
- Eczeemachtige uitslag
- Lichenificatie
- Fissuren en kloven
- Huidverkleuring
- Algehele malaise
- Oogirritatie
- Huidinfecties
Roodheid
Roodheid (erytheem) is een van de eerste en meest opvallende symptomen van chronische actinische dermatitis (CAD). Het ontstaat door een aanhoudende ontstekingsreactie van de huid op blootstelling aan zonlicht, vooral UV-straling. De roodheid komt voornamelijk voor op blootgestelde huidgebieden zoals het gezicht, de hals, de handruggen en de onderarmen, terwijl bedekte delen meestal gespaard blijven. Bij CAD is de roodheid vaak hardnekkig en langdurig aanwezig, zelfs wanneer blootstelling aan zonlicht wordt vermeden. In ernstige gevallen kan de huid vurig rood worden en gepaard gaan met zwelling, jeuk en schilfering. Door de chronische aard van de aandoening kan de huid op den duur verdikken en grover worden (lichenificatie), wat de roodheid nog meer kan accentueren. De mate van roodheid kan variëren afhankelijk van de ernst van de aandoening en de blootstelling aan licht. In sommige gevallen kan er ook post-inflammatoire hyperpigmentatie optreden, waardoor de roodheid langzaam overgaat in een donkerdere verkleuring van de huid.
Jeuk
Jeuk is een veelvoorkomend en hinderlijk symptoom bij chronische actinische dermatitis (CAD). De huidreactie op zonlicht veroorzaakt een aanhoudende ontsteking, wat leidt tot hevige jeuk op de blootgestelde huidgebieden, zoals het gezicht, de nek, de handruggen en de onderarmen. De jeuk kan constant aanwezig zijn of verergeren bij blootstelling aan zonlicht. Door krabben wordt de huid verder geïrriteerd, wat kan leiden tot verdikking van de huid (lichenificatie), schilfering en zelfs kloven of wondjes. Dit verhoogt het risico op secundaire infecties, wat de klachten nog erger kan maken. Omdat CAD een chronische aandoening is, kan de jeuk maanden tot jaren aanhouden, zelfs bij vermijding van zonlicht. Dit maakt het een ernstig belemmerend symptoom dat de kwaliteit van leven sterk kan beïnvloeden.
Eczeemachtige uitslag
Lichenificatie
Fissuren en kloven
Bij chronische actinische dermatitis (CAD) kunnen fissuren en kloven ontstaan als gevolg van een langdurige ontstekingsreactie en een verstoorde huidbarrière. Door de voortdurende irritatie en uitdroging verliest de huid vocht en elasticiteit, waardoor scheurtjes en diepe barsten kunnen ontstaan, vooral op plekken die veel bewegen, zoals de handruggen en vingers. Deze fissuren kunnen pijnlijk zijn en in ernstige gevallen bloeden, wat het risico op infecties verhoogt. De huid is vaak al verzwakt door lichenificatie en eczeemachtige ontsteking, waardoor kloven moeilijk genezen en steeds terug kunnen komen. Behandeling richt zich op het herstellen van de huidbarrière met hydraterende en herstellende crèmes, het verminderen van ontsteking en het beschermen van de huid tegen verdere schade door zonlicht.
Huidverkleuring
Bij chronische actinische dermatitis (CAD) kan langdurige ontsteking leiden tot huidverkleuring, waarbij zowel hyperpigmentatie (donkere verkleuring) als hypopigmentatie (lichtere vlekken) kan optreden. Dit komt door verstoring van de melanocyten in de huid als gevolg van de aanhoudende ontstekingsreactie en UV-schade. Hyperpigmentatie ontstaat doordat ontstekingsfactoren de productie van melanine stimuleren, waardoor de huid donkerder kleurt op de aangetaste plekken. Hypopigmentatie kan optreden wanneer de melanocyten beschadigd raken of afnemen, waardoor de huid lichter wordt. De verkleuring is vaak zichtbaar op zonblootgestelde delen zoals het gezicht, de hals en de handruggen en kan langdurig aanwezig blijven, zelfs na verbetering van de ontsteking.
Algehele malaise
Bij chronische actinische dermatitis (CAD) kan naast huidklachten ook algehele malaise optreden. Dit omvat een gevoel van vermoeidheid, zwakte en een algemeen ziek gevoel, wat bijdraagt aan een verminderde kwaliteit van leven. De aanhoudende ontsteking in de huid activeert het immuunsysteem, wat kan leiden tot systemische klachten zoals vermoeidheid en spierzwakte. Daarnaast kan de voortdurende jeuk en huidirritatie zorgen voor slecht slapen, wat de vermoeidheid verder verergert. De impact van CAD op het dagelijks leven, zoals beperkingen in buitenactiviteiten door zongevoeligheid, kan ook psychisch belastend zijn en bijdragen aan gevoelens van uitputting en frustratie.
Oogirritatie
Bij chronische actinische dermatitis (CAD) kan ook oogirritatie optreden, vooral bij blootstelling aan zonlicht. Dit komt doordat de huid rondom de ogen gevoelig is en de ontstekingsreactie zich kan uitbreiden naar de oogleden. Dit leidt tot roodheid, zwelling en een branderig of jeukend gevoel rond de ogen. Daarnaast kunnen de ogen zelf geïrriteerd raken door lichtgevoeligheid (fotofobie), wat betekent dat fel licht als oncomfortabel of pijnlijk wordt ervaren. Sommige patiënten ervaren ook droge of tranende ogen, mogelijk door een verstoring van de traanproductie of door wrijven en knijpen met de ogen vanwege de irritatie.
Huidinfecties
Bij chronische actinische dermatitis (CAD) is de huid verzwakt door aanhoudende ontsteking, waardoor het risico op huidinfecties toeneemt. Door de beschadigde huidbarrière kunnen bacteriën, schimmels en virussen gemakkelijker binnendringen, wat kan leiden tot secundaire infecties. Bacteriële infecties, zoals die veroorzaakt door Staphylococcus aureus, kunnen resulteren in pusvorming, korstjes en verergerde roodheid. Schimmelinfecties kunnen zich voordoen als schilferige of nattende plekken, vooral op vochtige huidgebieden. Ook virale infecties, zoals een heropleving van het herpes simplex-virus, kunnen optreden en voor pijnlijke blaasjes zorgen. Frequent krabben door jeuk verhoogt het infectierisico verder, omdat kleine wondjes ontstaan die ziekteverwekkers toegang geven.
Hoe ontstaat chronische actinische dermatitis?
Chronische actinische dermatitis (CAD) ontstaat door een abnormale immuunreactie op UV-straling en soms zichtbaar licht. Het immuunsysteem reageert overmatig op zonlicht, wat leidt tot een aanhoudende ontstekingsreactie in de huid. De exacte oorzaak is niet volledig bekend, maar verschillende factoren spelen een rol.
Bij CAD zijn T-lymfocyten overactief, waardoor ze de huidcellen aanvallen na blootstelling aan UV-straling. Dit veroorzaakt chronische ontsteking, roodheid, jeuk en eczeemachtige huidveranderingen. Vaak hebben patiënten ook een onderliggende fotosensitiviteit, wat betekent dat hun huid extreem gevoelig is voor zonlicht, soms zelfs voor kleine hoeveelheden UV-straling.
In sommige gevallen kan CAD worden uitgelokt door contactallergieën voor bepaalde stoffen, zoals geurstoffen, zonnebrandmiddelen of geneesmiddelen die fotosensibiliserend werken. Erfelijke aanleg en een voorgeschiedenis van eczeem of andere huidziekten kunnen het risico verhogen. Omdat CAD chronisch is, blijft de huid overgevoelig, zelfs als blootstelling aan de zon wordt verminderd.
Met welke test kunt u bepalen of u chronische actinische dermatitis heeft?
Om chronische actinische dermatitis (CAD) vast te stellen, worden verschillende tests uitgevoerd om de overgevoeligheid voor zonlicht en eventuele onderliggende oorzaken te bevestigen. Een belangrijke test is de fototest, waarbij de huid wordt blootgesteld aan verschillende golflengten van UV-A, UV-B en soms zichtbaar licht om te zien of er een abnormale reactie optreedt. Patiënten met CAD reageren vaak al op lage doses UV-straling. Daarnaast kan een fotopatchtest worden gedaan, waarbij mogelijke fotosensibiliserende stoffen, zoals geurstoffen, medicatie of zonnefilters, op de huid worden aangebracht. Een deel van deze plekken wordt vervolgens blootgesteld aan UV-straling om te controleren op een allergische reactie. Een huidbiopsie kan worden afgenomen om de diagnose te ondersteunen. Hierbij wordt een klein stukje huid onder de microscoop onderzocht om chronische ontstekingsverschijnselen en een mogelijke overactieve immuunrespons te bevestigen. Soms wordt aanvullend bloedonderzoek gedaan om auto-immuunziekten of andere systemische oorzaken uit te sluiten die de overgevoeligheid voor zonlicht kunnen verklaren. Met deze tests kan worden bepaald of iemand CAD heeft en of er bijkomende factoren, zoals contactallergieën of andere huidziekten, een rol spelen.
Behandelingsmogelijkheden tegen chronische actinische dermatitis
De behandeling van chronische actinische dermatitis (CAD) richt zich op het verminderen van ontsteking, jeuk en zongevoeligheid, evenals het voorkomen van verdere schade aan de huid.
- Zonprotectie: Het vermijden van directe zonblootstelling door beschermende kleding te dragen, zoals een hoed en lange mouwen, en het consequent gebruiken van een breedspectrum zonnebrandcrème met een hoge SPF en bij voorkeur een minerale zonnefilter. In sommige gevallen kan het noodzakelijk zijn om binnen te blijven tijdens piekuren van UV-straling.
- Topische behandelingen: Corticosteroïden helpen de ontsteking te verminderen en de jeuk te verlichten. Voor langdurig gebruik kunnen calcineurineremmers, zoals tacrolimus of pimecrolimus, een alternatief bieden, omdat deze minder bijwerkingen hebben op de lange termijn.
- Systemische immuunsuppressiva: Bij ernstige CAD kunnen medicijnen zoals azathioprine, cyclosporine of methotrexaat worden voorgeschreven om de overmatige immuunrespons te onderdrukken.
- Fototherapie: Sommige patiënten kunnen baat hebben bij gecontroleerde blootstelling aan UV-straling onder medisch toezicht om de huid toleranter te maken voor zonlicht. Dit moet voorzichtig worden uitgevoerd om verergering van de klachten te voorkomen.
- Jeukverlichting en huidverzorging: Antihistaminica kunnen helpen tegen jeuk, terwijl verzachtende crèmes de huidbarrière ondersteunen en uitdroging tegengaan.
Omdat CAD een chronische aandoening is, vereist de behandeling meestal een combinatie van meerdere strategieën en een langdurige aanpak om de klachten onder controle te houden en de impact op het dagelijks leven te minimaliseren. Volledige genezing is zeer zeldzaam.
Artikel geschreven door: Jamy van den Brink (Huidtherapeut)
Gecontroleerd door: Folkert Blok (Dermatoloog)
Datum publicatie: 30 januari 2025
Datum laatste wijziging: 30 januari 2025
