Home > Allergische reactie

Wat verstaan we onder een allergische reactie?

Een allergische reactie treedt op wanneer het immuunsysteem een onschuldige stof, een allergeen, als gevaarlijk beschouwt en hiertegen een afweerreactie inzet. Dit kan leiden tot milde klachten zoals niezen en jeuk, maar ook tot ernstige symptomen zoals ademhalingsproblemen of zelfs anafylaxie. De manier waarop het immuunsysteem reageert, bepaalt welk type allergische reactie optreedt. Er zijn vier typen allergieën, die elk een andere immuunrespons veroorzaken.

Op deze pagina bespreken we verschillende soorten allergische reacties en hun symptomen. We kijken naar;

De typen allergieën
De locaties waar allergische reacties kunnen optreden
De uitlokkende factoren
Specifieke symptomen.

Soorten allergische reacties

Type 1: Snelle reactie via IgE-antistoffen

Bij een type 1-reactie reageert het immuunsysteem direct op een allergeen via IgE-antistoffen.

Wanneer een allergeen, zoals pollen, huisstofmijt, voedsel of insectengif, voor het eerst het lichaam binnendringt, wordt het herkend door dendritische cellen in de huid en slijmvliezen. Deze cellen nemen het allergeen op en presenteren de bijbehorende antigenen aan T-helpercellen, die op hun beurt B-cellen activeren.
De B-cellen produceren vervolgens IgE-antistoffen, die zich binden aan mestcellen en basofielen. In deze fase merk je nog niets, maar het immuunsysteem is nu gesensibiliseerd en voorbereid op een toekomstige blootstelling aan hetzelfde allergeen.
Wanneer het allergeen opnieuw in contact komt met het lichaam, herkennen de mestcellen het onmiddellijk en geven ze histamine en andere ontstekingsstoffen vrij. Dit leidt tot symptomen zoals niezen, tranende ogen, benauwdheid, zwelling en jeuk. Bij een ernstige reactie, zoals anafylaxie, kunnen de bloedvaten zich plotseling verwijden en de luchtwegen opzwellen, wat levensbedreigend kan zijn.

Type 2: Antistoffen vallen lichaamseigen cellen aan

Bij een type 2-reactie maakt het immuunsysteem IgG- of IgM-antistoffen aan die binden aan lichaamseigen cellen. Dit leidt ertoe dat deze cellen door het afweersysteem worden aangevallen en vernietigd. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een bloedtransfusie met een verkeerde bloedgroep, waarbij rode bloedcellen worden afgebroken. Ook sommige geneesmiddelenallergieën, zoals een allergische reactie op bepaalde antibiotica, vallen onder deze categorie. Hierbij kunnen rode bloedcellen of bloedplaatjes worden afgebroken, wat leidt tot bloedarmoede of een verhoogde bloedingsneiging.

Type 3: Immuuncomplexen die ontsteking veroorzaken

Bij een type 3-reactie worden immuuncomplexen gevormd, dit zijn combinaties van antigenen en antistoffen die zich ophopen in de bloedvaten en weefsels. Dit kan leiden tot ontstekingen en weefselschade, omdat deze complexen het complementsysteem activeren en ontstekingscellen aantrekken. Dit komt bijvoorbeeld voor bij vasculitis, een ontsteking van de bloedvaten, en bij reumatische ziekten zoals systemische lupus erythematodes (SLE). Ook bepaalde geneesmiddelreacties, zoals serumziekte, worden veroorzaakt door dit mechanisme.

Type 4: Vertraagde T-cel-gemedieerde reactie

Een type 4-reactie is een vertraagde allergische reactie waarbij T-cellen in plaats van antistoffen een immuunreactie veroorzaken. Dit type reactie treedt pas 24 tot 72 uur na blootstelling op en speelt een belangrijke rol bij contactallergieën. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij een nikkelallergie, waarbij de huid rood en jeukend wordt na contact met sieraden of metalen voorwerpen, of bij een latexallergie, waarbij handschoenen of medische hulpmiddelen een huidreactie veroorzaken. Ook kapperseczeem door blootstelling aan haarproducten of eczeem bij bouwvakkers door cement of lijm vallen onder deze categorie. De allergische reactie ontstaat doordat dendritische cellen in de huid het antigeen opnemen en presenteren aan T-cellen, die vervolgens een ontstekingsreactie veroorzaken.

Waar heeft u een allergische reactie?

Afhankelijk van het soort allergische reactie of locatie kunt u hieronder meer informatie vinden over de oorzaak en mogelijke behandeling bij de symptomen.

Geclassificeerd op locatie

Huid: Allergische reacties op de huid kunnen zich uiten als roodheid, zwelling, galbulten, jeuk of blaasjes. Dit kan komen door contact met allergenen zoals nikkel, latex of cosmetica, of door systemische reacties zoals netelroos na voedselinname of medicatie.
Ogen: Jeuk, roodheid en tranende ogen kunnen een gevolg zijn van een allergische reactie op pollen, huisstofmijt of dieren. Vaak is dit een Type 1-reactie waarbij mestcellen in het slijmvlies histamine vrijlaten.
Luchtwegen: Allergieën die de luchtwegen aantasten, zoals astma en allergische rhinitis, worden meestal veroorzaakt door een Type 1-reactie. Hierbij zorgen IgE-antistoffen voor een snelle afgifte van histamine door mestcellen, wat leidt tot niezen, een verstopte neus, hoesten, benauwdheid en piepende ademhaling. Dit gebeurt vaak bij hooikoorts, huisstofmijtallergie en allergieën voor dieren of schimmels. Ontstaat er een reactie gecombineerd met klachten in de mond of keel, kan dit wijzen op een ernstige anafylactische reactie.
Mond en keel: Zwelling, jeuk of tintelingen in de mond of keel kunnen wijzen op een voedselallergie, insectengifallergie of geneesmiddelenallergie Dit komt vaak voor bij noten, fruit, schaaldieren en latex-gerelateerde voedselallergieën. In ernstige gevallen kan dit leiden tot anafylaxie, waarbij de keel kan opzwellen en ademhalen moeilijk wordt.

Geclassificeerd op uitlokking/gebeurtenis

Voeding: Voedselallergieën ontstaan wanneer het immuunsysteem eiwitten in voedsel herkent als schadelijk. Dit gebeurt vooral bij melk, eieren, noten, pinda’s, vis, schaaldieren, soja en tarwe. Sommige mensen ervaren kruisreacties, bijvoorbeeld bij berkenpollenallergie en bepaalde fruitsoorten zoals appel en perzik.
Insectensteken: Een allergische reactie op insectengif, zoals van wespen of bijen, kan variëren van lokale zwelling en roodheid tot een ernstige anafylactische shock. Dit is een klassieke Type 1-reactie waarbij IgE-antistoffen zorgen voor een directe immuunrespons.
Geneesmiddelen: Sommige mensen ontwikkelen een allergie voor medicijnen zoals antibiotica (bijvoorbeeld penicilline), NSAID’s of lokale verdovingen. Dit kan zich uiten in huiduitslag, zwelling of een ernstige anafylactische reactie.
Cosmetica en verzorgingsproducten: Ingrediënten in crèmes, make-up, shampoo, deodorant en zonnebrand kunnen een allergische reactie veroorzaken, vooral bij mensen met een contactallergie voor geurstoffen of conserveermiddelen zoals methylisothiazolinone (MI).
Latex: Latexallergie komt vaak voor bij medische professionals en mensen die regelmatig in contact komen met rubberhandschoenen of ballonnen. Dit kan zowel een directe Type 1-reactie als een vertraagde Type 4-contactallergie veroorzaken.
Beroepsgerelateerde allergieën: Mensen in bepaalde beroepen lopen een verhoogd risico op allergieën. Kappers kunnen allergisch worden voor haarverf en bleekmiddelen (PPD, ammoniak), bouwvakkers voor cement en lijm, zorgverleners voor latex en schoonmaakmiddelen, en bakkers voor meelstof (bakkersastma). Mensen die werken met dieren of planten kunnen allergisch reageren op huidschilfers, haren, speeksel of pollen.
Omgevingsfactoren: Allergische reacties kunnen worden uitgelokt door huisstofmijt (voornamelijk in beddengoed en tapijten), schimmelsporen in vochtige ruimtes of pollen uit bomen, grassen en kruiden.
Planten en bomen: Sommige planten en bomen kunnen een allergische huidreactie veroorzaken door direct contact (bijvoorbeeld brandnetels of berenklauw) of in combinatie met zonlicht. Anderen, zoals de berk of ambrosia, veroorzaken vooral hooikoorts door pollen in de lucht.
Zonlicht: Bepaalde stoffen in zonnebrand, parfums of medicatie kunnen onder invloed van UV-licht een allergische reactie veroorzaken op de huid, bekend als fotoallergische dermatitis. Andere vormen zijn Polymorfe Lichteruptie (PMLE), beter bekend als zonneallergie, Chronische Actinische Dermatitis (CAD), een fototoxische reactie, photophytische dermatitis en actinische dermatitis.
Was- en schoonmaakmiddelen: Stoffen zoals enzymen, geurstoffen of bleekmiddelen in wasmiddelen kunnen contactallergieën of luchtwegklachten uitlokken, vooral bij mensen met een gevoelige huid of astma.
Dieren: Allergie voor huidschilfers, speeksel of urine van katten, honden, paarden of knaagdieren komt veel voor. Dit veroorzaakt vaak een Type 1-reactie met niezen, tranende ogen en benauwdheid.
Tatoeage-inkt en haarverf: Sommige kleurstoffen in tatoeage-inkt en haarverf kunnen een allergische reactie veroorzaken. PPD (p-fenyleendiamine) in zwarte haarverf is een bekende veroorzaker van contactallergieën.
Na sporten: Een exercise-induced allergie is een allergische reactie die wordt uitgelokt door fysieke inspanning, waarbij het immuunsysteem overmatig reageert op prikkels die normaal geen klachten geven. Dit kan optreden zonder duidelijke oorzaak of in combinatie met andere factoren zoals voeding, temperatuurveranderingen of medicatie, en kan variëren van huiduitslag en benauwdheid tot anafylaxie.

Geclassificeerd op symptoom

Jeuk en roodheid komen vaak voor bij contactallergieën zoals nikkelallergie, latexallergie en cosmetica-allergie. Ook netelroos en voedselallergieën zoals pinda-allergie en schaaldieren kunnen dit veroorzaken.
Schilfering en korstvorming kunnen optreden bij contactallergieën, zoals bij eczeem door geurstoffen, metalen of haarverf, en zijn vaak aanwezig bij beroepsallergieën zoals kapperseczeem.
Bultjes en blaasjes kunnen ontstaan door contactallergieën, bijvoorbeeld bij blootstelling aan latex of cosmetische producten, maar ook bij zonneallergieën zoals PMLE (Polymorfe Lichteruptie), waarbij blaasjes ontstaan na zonblootstelling.
Blaren zijn vaak een reactie bij ernstige contactallergieën, zoals bij allergie voor PPD (in haarverf) of latexallergie, en kunnen ook optreden bij zonneallergie of eczeem.
Verkleuringen van de huid kunnen optreden na een allergische huidreactie door contactallergieën of eczeem, waarbij de huid donkerder of lichter wordt door ontstekingen.
Zwelling (angio-oedeem), vaak rond de ogen, lippen en keel, kan optreden bij voedselallergieën zoals pinda-allergie, schaaldierenallergie en ei-allergie. Dit komt ook voor bij insectengifallergieën, zoals reacties op wespen- en bijensteken, en geneesmiddelenallergieën zoals een allergie voor penicilline of NSAID’s.
Benauwdheid, piepende ademhaling en kortademigheid komen vooral voor bij luchtwegallergieën zoals hooikoorts en bij allergieën voor dieren, huisstofmijt en schimmelsporen. Dit is meestal een Type 1-reactie waarbij histamine vrijkomt en de luchtwegen vernauwd raken.
Misselijkheid en buikklachten komen vaak voor bij voedselallergieën zoals noten-, melk-, ei- of schaaldierenallergie. Dit wordt soms verward met voedselintolerantie, maar bij een allergie is er sprake van een immuunrespons.
Braken kan optreden bij ernstige voedselallergieën zoals pinda-allergie, schaaldierenallergie en tarweallergie en is soms een eerste teken van een anafylactische reactie.
Jeukende of tranende ogen komen vaak voor bij hooikoorts en huisstofmijtallergie, waarbij allergenen zoals pollen en stofmijt de ogen irriteren, leidend tot jeuk, roodheid en overmatige traanproductie. Dit kan ook optreden bij dierenallergieën.
Niezen, loopneus of verstopte neus komen veel voor bij allergische rhinitis, zoals hooikoorts en huisstofmijtallergie. Ook allergieën voor dieren kunnen leiden tot aanhoudende neusklachten.
Koortsachtige klachten kunnen voorkomen bij geneesmiddelallergieën, waarbij een overmatige immuunreactie gepaard kan gaan met koorts en algehele malaise.
Anafylaxie is de ernstigste allergische reactie, waarbij ademhalingsproblemen, zwelling, huiduitslag, lage bloeddruk en bewustzijnsverlies kunnen optreden. Dit komt vooral voor bij pinda-allergie, notenallergie, schaaldierenallergie, insectengifallergieën (wespen/bijen) en geneesmiddelenallergieën zoals penicilline.

Bij ernstige allergische symptomen, zoals zwelling van de keel of ademhalingsproblemen, is directe medische hulp noodzakelijk.

Raadpleeg een allergoloog voor een juiste diagnose en behandeling.